Waarderen van erfgoed
Erfgoedzorgers zoeken de oplossing in participatieve vormen van waarderen. Daarmee maken ze ruimte voor meer stemmen. Daar gaat deze pagina over. Binnen deze themagroep verkennen we wegen om anders te waarderen, gaan we de discussie aan als dat nodig is en leren we van elkaar waar dat mogelijk is. Er is plek om ervaringen en kennis te delen. Maar we willen ook een doorkijkje naar de toekomst bieden. Wat willen we samen agenderen als het om participatief waarderen gaat? Wat is onze ambitie en wat is nodig om die te realiseren? Dat willen we optekenen in de Uitvoeringsagenda Faro.
Contact
Even voorstellen; Wij zijn Geertje Huisman, Leonie Wingen en Machteld Linssen en wij begeleiden deze pagina. Bij vragen, ideeën of wensen, kun je een mailtje sturen naar g.huisman@cultureelerfgoed.nl of l.g.wingen@cultureelerfgoed.nl
Waarom is participatie bij waarderen belangrijk?
mrt 2022 | in Waarderen van erfgoed
Waarderen is een proces dat in veel gevallen de kern vormt van de besluitvorming rond erfgoed. Het gaat in essentie om vragen als: wat is erfgoed, hoe waardevol is het en hoe wordt dat erfgoed bewaard, behouden, gepresenteerd en gebruikt? Bij participatief waarderen komen de antwoorden op deze vraag voort uit een dialoog tussen beroepsmatige specialisten en mensen met een interesse voor het erfgoed.
Aan de slag met co-waarderen
nov 2022 | in Waarderen van erfgoed
Co-waarderen richt zich op waarderingstrajecten waarbij erfgoedinstellingen op basis van gelijkwaardigheid samenwerken met groepen, gemeenschappen of individuen die daarbij een vorm van inspraak hebben op te maken keuzes. Dit gaat dus een stap verder dan mensen laten deelnemen in het traject zonder een vorm van zeggenschap. Ook het hoofdzakelijk faciliteren van het waarderingsproces door een erfgoedinstelling zonder vorm van actieve betrokkenheid valt niet onder de term co-waarderen. Het gaat om deelhebben en het samen werken aan waarderen.
Verslag Netwerkbijeenkomst Co-waarderen, 2 november 2023, Den Haag
26 sep | in Waarderen van erfgoed
Na de online bijeenkomsten die de afgelopen 2,5 jaar hebben plaatsgevonden, kwam een gevarieerde groep van 25 geïnteresseerden bijeen in Museum de Sophiahof.
Omdat er steeds nieuwe mensen bij het particiLerende netwerk aansluiten is er sprake van een tweesporenaanpak. Er is aandacht voor vragen die leven bij beginnende co-waardeerders en is er ruimte voor verdiepende en doorontwikkeling van participatieve werkwijzen. Tijdens deze interactieve bijeenkomst zijn twee voorbeelden uit de praktijk toegelicht, zijn er kletskaartgesprekken gevoerd en praktische opdrachten gedaan. Het volgende netwerkmoment zal begin 2024 in Vlaanderen plaatsvinden.
Tips & Tops
dec 2022 | in Waarderen van erfgoed
Co-waarderen in de praktijk is work in progress. Om van elkaar te kunnen leren, beantwoord een groep erfgoedwerkers vragen over co-waarderen die in het erfgoedveld leven. Ze geven adviezen en voorbeelden vanuit de (eigen) opgedane praktijkervaringen. De uitkomst is een rubriek waarin twaalf verschillende vragen worden beantwoord, aangevuld met nuttige links. In deze opzet wordt niet gestreefd naar volledigheid, maar zijn de antwoorden een eerste aanzet om te komen tot antwoorden op veelgehoorde vragen.
Verslag Workshop 'Samen verzamelen. Aan de slag met co-waarderen' (Kennisdag 2023)
mei 2023 | in Waarderen van erfgoed
De Kennisdag Collecties en Connecties was een goed bezochte dag met interessante sessies en fijne ontmoetingen. Anne-Cathérine Olbrechts (Faro Vlaanderen), Geertje Huisman (RCE) en Leonie Wingen (Co-cultuur/RCE) hebben twee keer een inspirerende dubbelsessie begeleid met als focus Samen verzamelen, aan de slag met co-waarderen. Deelnemers hebben kennisgemaakt met hoe je meer mensen en andere perspectieven kunt betrekken bij het verzamelen.
7 drijfveren
Participatie bij waarderen draagt bij aan:
- draagvlak voor behoud en bescherming van het erfgoed (en de financiering ervan);
- een democratische besluitvorming;
- meer kennis over erfgoed;
- onderling begrip tussen beroepsmatige erfgoedspecialisten en geïnteresseerden, en tussen groepen in de samenleving onderling;
- meer verschillende perspectieven op erfgoed, een inclusiever erfgoedbegrip en representatieve erfgoedcollectie;
- een gevoel van erkenning bij gemeenschappen;
- binding met erfgoedinstellingen.
Deze 7 drijfveren worden met regelmaat genoemd in gesprekken over participatie bij waarderen.
Verslag Netwerkbijeenkomst Co-waarderen 16 december 2022
dec 2022 | in Waarderen van erfgoed | 1 reactie
Op 16 december 2022 vond een online netwerkbijeenkomst plaats over co-waarderen, het samenwerken aan erfgoedwaardering. De bijeenkomst werd georganiseerd voor vakgenoten uit Nederland en Vlaanderen.
Competentieprofiel
dec 2022 | in Waarderen van erfgoed
Bij een co-waarderentraject zijn andere competenties nodig dan bij een weaarderingstraject achter gesloten deuren. Een groep erfgoedwerkers vroegen (aanstaande) deelnemers aan co-waarderentrajecten naar hun wensen en concrete ervaringen. Die gesprekken resulteerden in een overzicht van acht competentieclusters die in een co-waarderentraject niet mogen ontbreken.
Lees hier inspirerende blogs over ervaringen in het veld. Als we meer participatief willen waarderen wat is er dan nodig? Laat het ons weten door een reactie achter te laten onder de blogs.
Definitie
mrt 2022 | in Waarderen van erfgoed | 2 reacties
Participatief waarderen is een project of continu proces waarin niet-beroepsmatig betrokkenen en erfgoedinstellingen/overheden sámen een onderbouwde visie geven op de betekenissen en/of erfgoedwaarde van een object, verzameling, gebouw, plek, etc., waarin diverse waardestelsels tot hun recht kunnen komen. Participatief waarderen maakt deel uit van besluitvormingsprocessen over bescherming, beheer, duiding, presentatie, ontwikkeling, transformatie, etc. van erfgoed.
Gespreksstarters
nov 2022 | in Waarderen van erfgoed
Bij de start van een co-waarderentraject is het belangrijk om ons bewust te zijn van de aannames die mensen hebben bij erfgoed en musea, en dus ook bij waarderen. In het voorjaar van 2022 we met het 'lerend netwerk co-waarderen' enkele aannames van (aanstaande) deelnemers aan co-waarderentrajecten in kaart gebracht. Op dat onderzoek is deze tool gebaseerd.
Verschillen in erfgoed
nov 2022 | in Waarderen van erfgoed
Deze themagroep richt zich daarom op de vraag op welke manier de samenleving inbreng en zeggenschap heeft bij het waarderen van erfgoed. Wat gangbaar is, verschilt op dit moment per soort erfgoed. Een traditie, gebruik of ambacht bijvoorbeeld, heeft alleen toekomstwaarde als een gemeenschap het levend houdt. Het mandaat ligt hier duidelijk in de samenleving.
Online informatiebijeenkomst voor musea: financiële mogelijkheden voor co-waarderen (4 juli)
Heb jij plannen rond co-waarderen die een bijdrage zouden kunnen leveren aan werkwijzen die passen binnen het Faro-gedachtegoed en waar ook het bredere erfgoedveld baat bij heeft? Of zou je in gezamenlijkheid hiervoor een initiatief willen ontwikkelen? Neem dan deel op 4 juli aan de online bijeenkomst voor meer informatie over de mogelijkheden en om samen te brainstormen.
Roerend erfgoed
Gebouwd erfgoed
Immaterieel erfgoed
Participatie bij collectiewaardering Stedelijk Museum Schiedam
Waarderen is een belangrijk onderdeel van de monumentenzorg voor objecten, gebouwen, wijken en aangelegd groen. De waardering vormt de grondslag voor bescherming en is vaak een entreebewijs voor subsidie. De waardering wordt daarom uitgevoerd door professionals aan de hand van wetenschappelijk-objectieve criteria. Maar overheden zoeken naar wegen om ook samen met inwoners te bepalen wat van belang is. Gemeenten vragen inwoners naar suggesties voor gemeentelijke monumenten, stellen samen met hun inwoners een erfgoedvisie op, of vragen inwoners naar hun beleving van een wijk of stad, enz. Ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verkent voor toekomstige aanwijzingsprogramma's met bijvoorbeeld marktonderzoek, fotowedstrijden en interviews wat er leeft in de samenleving. Het veld is in beweging. “Leren door te doen” lijkt het motto. Het relatief jonge erfgoed van na 1965 is een voor de hand liggende proeftuin om oorspronkelijke ontwerpers en de gebruikers van toen en nu erbij te betrekken.
Bij immaterieel erfgoed, zoals tradities en ambachten, vindt waardetoekenning al bottom up plaats. Beoefenaars van een ambacht of gemeenschappen die een traditie of gebruik in ere houden geven door hun inzet aan dat zij het van belang vinden. Zij zijn zelf de deskundigen.
Als het om het waarderen van immaterieel erfgoed gaat, ondersteunt de overheid de samenleving. In 2012 ondertekende Nederland het UNESCO-verdrag inzake de bescherming van immaterieel cultureel erfgoed. Met deze handtekening engageerde ons land zich om het immaterieel erfgoed op zijn grondgebied te inventariseren. De uitvoering wordt gefaciliteerd door het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN). Als eerste stap kunnen gemeenschappen zich inschrijven voor het netwerk immaterieel erfgoed. Het doel van het Netwerk is om zichtbaar te maken wat er in het hele spectrum van immaterieel erfgoed in Nederland gebeurt en om onderlinge samenwerking en uitwisseling te bevorderen. Daarnaast kunnen zij zich aanmelden voor de Inventaris Immaterieel Erfgoed. De gemeenschap moet dan een plan indienen waarin staat hoe ze hun traditie, gebruik of ambacht voor de toekomst willen vrijwaren. Bij het opstellen van een dergelijk plan kan de gemeenschap ondersteuning krijgen van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed.
Landschap
Het professioneel beheren van een erfgoedcollectie vraagt om het maken van keuzes. Binnen en buiten musea is veel kennis aanwezig. Om te bepalen wat erfgoed is kunnen naast experts ook niet-professionals een rol vervullen. Het heeft een meerwaarde om kennis van groepen en individuen te raadplegen bij collectioneren, samenstellen van tentoonstellingen en het ophalen van verhalen. Samen kan worden bepaald wat erfgoed is.
Archeologie
Binnen het domein landschap wordt participatief gewaardeerd om de gebiedskennis van alle belanghebbenden
en hun betekenissen te vergaren en daarmee richting te geven aan de toekomst van het desbetreffende cultuurlandschap. Het transformeren van een gebied op basis van gezamenlijk vastgestelde en gedragen kernkwaliteiten, maakt het gebied toekomstbestendig. De aankomende Omgevingswet wordt gezien als een kans om participatie te bevorderen. Deze wet, die ook de bescherming van het cultuurlandschap regelt,
kent een belangrijke rol toe aan participatie bij het opstellen van onder meer omgevingsvisies. Centraal in het opstellen van een omgevingsvisie staan identiteit en kernkwaliteiten. Erfgoed speelt hier een vormende rol in. (NB: Op deze website krijgt de Omgevingswet een eigen pagina)
In de archeologische monumentenzorg is wettelijk vastgelegd dat het waarderen door professionele archeologen wordt uitgevoerd. Zij bepalen of een archeologische vindplaats behoudenswaardig is, en waarnaar onderzoek moet plaatsvinden. Daarbij wordt vaak samen gewerkt met lokale experts, zoals historische verenigingen. De laatste tijd groeit het besef dat er naast de wetenschappelijke informatiewaarde meer aandacht komen zijn voor maatschappelijke interesses en belangen.
(NB: Archeologie heeft op deze website een eigen pagina)