Toolkit participatief ontzamelen van een museale streekcollectie Zoetermeer

Reacties

• • marjolijn kok
  • 1727249030

  Ik vind de uitkomst dat de stichting Onterfd Erfgoed in Eindhoven de spullen gaat verkopen wat tegenvallen. Had dat niet in Zoetermeer gekund? Daar zitten de mensen die aan het erfgoed geligneerd zijn.

  
• • Machteld Linssen
  • 1731341089

  Persbericht

  Zoetermeer, 8 november 2024

  Zoetermeer kiest vóór behoud van historische museumcollectie.

  Vandaag worden de laatste twee museale objecten uit de collectie van Museum De Voorde overgedragen aan het Historisch Genootschap Oud Soetermeer (HGOS). Hiermee is de Ontzameling van de collectie volledig afgerond en zijn 4.902 museale objecten overgedragen aan nieuwe eigenaren.

  De Zoetermeerse bevolking heeft in het afgelopen voorjaar actief deelgenomen aan het waarderen van de collectie. Tijdens de drie gunningsparlementen in juni besloten de inwoners om 1.371 museale objecten (36% van de gehele collectie) te willen behouden voor Zoetermeer. Deze objecten, zo besloten zij, behoren tot het Onvervreemdbaar Erfgoed van Zoetermeer. Deze Zoetermeer collectie vertelt verhalen over de ontstaansgeschiedenis van het dorp Zoetermeer. De collectie bevat een grote diversiteit aan objecten zoals de kloostermop uit de 13^e eeuw, een Bodebus uit de 19^e eeuw en het Zoetermeers woordenboek uit 1981. Ook de bekende olieverfschilderijen van de Nederlandse kunstenaar J.K. Leurs van de Oude Kerk in Zoetermeer uit de jaren ’30 van de vorige eeuw blijven in Zoetermeer. De inwoners besloten dat deze collectie behouden moest worden. Ook koos men ervoor dat deze historische collectie aan het publiek getoond zou moeten worden in de eigen stad.

  Het besluit van de inwoners is gerespecteerd door Museum De Voorde en in september jl. zijn circa 770 objecten in eigendom overgedragen aan het Stadsarchief Zoetermeer. De zogenaamde HGOS-collectie van 565 objecten die vóór 1993 al door het genootschap waren verzameld, zijn in eigendom geretourneerd aan HGOS. Twee bruiklenen werden geretourneerd aan de Gemeente Zoetermeer en een collectie van 18 historische typemachines is overgedragen aan de Stichting Franx. 16 Objecten zijn op verzoek geretourneerd aan particuliere schenkers uit Zoetermeer. Een bijzonder sympathiek gebaar is gemaakt door de familie Oosterom die de Schoenen- en Klompenkar van de familie geschonken heeft aan het Stadsarchief Zoetermeer. De fietskar was altijd al een soort langdurige bruikleen bij Museum De Voorde. Alle objecten zijn om niet door Museum De Voorde overgedragen.

  De participatieve opzet heeft geleid tot een enorme verrijking van de collectie met verhalen vanuit de inwoners. Het zijn deze verhalen die ruimte gaven aan een nieuw erfgoedbesef en waardering waarbij inwoners een cruciale rol hebben kunnen innemen. Door de collectie in een open depot terug te geven aan de inwoners groeide de hernieuwde interesse en waardering voor de verhalen over het eigen erfgoed. Om deze geschiedenis op een speelse manier levend te houden, met name ook voor de jongste inwoners, heeft Museum De Voorde het Zoetermeers Memory spel ontwikkeld. Het kaartspel met 36 bijzondere streekhistorische objecten is gratis op te halen bij HGOS in de Dorpstraat of bij het Stadsarchief Zoetermeer. In het voorjaar van 2025 volgt als reflectie op het proces de documentaire van de hand van regisseuse Barbara Makkinga die het proces van loslaten en overdragen heeft gevolgd en vastgelegd.

  Democratisch proces

  De streekhistorische collectie van Museum De Voorde is ontstaan uit met name schenkingen van verschillende mensen en organisaties uit Zoetermeer over de afgelopen dertig jaren. Samen laten deze objecten Zoetermeer aan ons zien, vanuit verschillende perspectieven. Via diverse kunstwerken, historische voorwerpen en populair interieur design geven zij een tijdsbeeld van Zoetermeer van voor de Tweede Wereldoorlog én van de jaren 1950-1980 van Zoetermeer als groeistad in Nederland.

  De inwoners van Zoetermeer hebben zo voor een groot deel bijgedragen aan de groei en zichtbaarheid van de collectie. Zij waren schenker, erfgenaam, betrokken bezoeker, verhalenverteller, donateur, vrijwilliger of participant bij tentoonstellingen of educatieve projecten. Vanuit dit belang kiest Museum De Voorde ervoor de inwoner te betrekken bij de selectie in het gunningsproces, het proces naar het vinden van nieuwe eigenaren.

  In het Gunningsparlement bepaalden de inwoners van Zoetermeer onder meer de lokale relevantie van de museale objecten als prioriteit bij het selecteren van nieuwe eigenaren. Zij stemden ‘voor’ of ‘tegen’ het besluit om voorwerpen te benoemen als ‘Onvervreemdbaar Zoetermeers Erfgoed’ (OZE). Onder Onvervreemdbaar Zoetermeers Erfgoed verstaan we: objecten die onlosmakelijk verbonden zijn met Zoetermeer en hun waarde significant verliezen buiten deze context.

  Museum de Voorde is het eerste museum in Nederland dat zijn gehele collectie in samenspraak met de plaatselijke bevolking heeft ontzameld. Het proces is uiterst actueel aangezien het Europees Verdrag van Faro in januari 2024 door Nederland is geratificeerd. In het verdrag van Faro is afgesproken om mens en samenleving centraal te stellen en burgers meer te betrekken bij keuzes over het erfgoed. Het project werd financieel ondersteund via een projectsubsidie van de Gemeente Zoetermeer en een landelijke Faro subsidie van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed.

  Doelstellingen ontzamelproces Museum De Voorde

  1. Het zorgvuldig en transparant ontzamelen van de gehele collectie van Museum De Voorde. Dat betekent het overdragen van ca. 5.000 objecten aan nieuwe eigenaren.
  2. Het betrekken van het publiek – de inwoners - bij het proces van ontzamelen. Participatie vinden wij belangrijk, want het zijn de inwoners van Zoetermeer en de lokale bedrijven die de afgelopen 30 jaar voor een groot deel hebben bijgedragen aan de groei van de collectie.

  De aanleiding

  Na het besluit van de Gemeente Zoetermeer op 30 september 2022 om de subsidie voor Museum de Voorde in te trekken, werd duidelijk dat de Stichting niet zou kunnen voortbestaan, en dus de collectie niet langer kon blijven beheren. Het besluit om de gemeentelijke subsidie te stoppen, genomen tijdens de coalitieonderhandelingen, aan het enige historische museum van Zoetermeer pakte nadelig uit voor de streekhistorische collectie van Zoetermeer. Een omissie in het besluit was dat de collectie in eigendom was van de Stichting Museum De Voorde. Als geregistreerd museum diende het museum over te gaan tot het volledig ontzamelen van de gehele collectie die hiermee uit elkaar zou vallen. En topstukken dreigden vervolgens bij diverse musea buiten Zoetermeer terecht te komen. Zoetermeer stond aan de vooravond om de eigen historische collectie en daarmee een deel van haar ontstaansgeschiedenis te verliezen; voor alle objecten moest nu worden besloten, wat ermee zou gebeuren en of er nieuwe eigenaren voor gevonden konden worden.

  Volledig overzicht van alle nieuwe eigenaren: