Erfgoed als hulpbron en partner in het sociale domein
Contact
Heb je een vraag of opmerking die je niet op dit platform kwijt kunt, mag je ons ook een e-mail sturen: faro@cultureelerfgoed.nl
Op deze pagina vind je informatie, voorbeelden en essays die passen binnen het thema 'Erfgoed als hulpbron' van de Uitvoeringsagenda Faro. En dan vooral cultureel erfgoed als partner in het sociale domein.
Behoud van erfgoed is geen doel op zich maar moet ten goede komen aan de samenleving, zo stelt het Verdrag van Faro. De Raad van Europa vraagt de erfgoedsector voorbij het doel ‘instandhouding’ te kijken en erfgoed als hulpbron in te zetten. In het Nederlandse erfgoedveld kennen we die wederkerigheid al bij recreatie en toerisme, ruimtelijke ontwikkeling en vestigingsklimaat. De relatie met het sociale domein is minder ontwikkeld en juist daar vestigt Faro ook de aandacht op. Denk aan de verbinding van erfgoed met thema's als sociale cohesie, integratie, arbeidsparticipatie, emancipatie, erkenning, eenzaamheid, dementie en mentale gezondheid.
Hoe zouden we die relatie met het sociale domein kunnen versterken? Welke meerwaarde heeft erfgoed voor sociaal-maatschappelijke vraagstukken? Zijn er praktijkvoorbeelden en wat werkt en wat niet? De vragen zijn nog legio. De zoektocht begint met nieuwsgierigheid, met het vrijuit denken en uitwaaieren langs gedachtesporen, maar ook bij het kritisch blijven reflecteren op de vraag waarom we dit doen.
Denk en praat hierover mee op deze pagina.
Faro-initiatieven gezocht
De RCE is door het ministerie van OCW gevraagd vorm te geven aan de Faro Uitvoeringsagenda Deel II. Dit doen we opnieuw samen met het brede erfgoedveld van onder andere erfgoedinstellingen, overheden, opleidingen, vrijwilligers en erfgoedgemeenschappen. Hiervoor is een bedrag van circa 6 miljoen euro gereserveerd voor de periode 2023-2025. Dit geld is voor concrete initiatieven die Faro structureel verankeren in de erfgoedzorg. Heb je ideeën voor een initiatief om duurzame relaties te leggen tussen cultureel erfgoed en het sociale domein en erfgoed dienstbaar te laten zijn aan sociaal maatschappelijke vraagstukken? Ga dan voor meer informatie naar het prikbord.
Ambities rond dit thema in de Uitvoeringsagenda Faro
aug 2022 | in Faro | Erfgoed als hulpbron
In de Uitvoeringsagenda Faro deel I is opgetekend hoe het erfgoedveld de komende jaren invulling wil geven aan het Verdrag van Faro. Ook het thema 'Erfgoed als hulpbron en partner in het sociale domein' is opgenomen in de agenda als een belangrijke richting om de komende jaren verder te verkennen en concreet handen en voeten te geven.
Een van de aannames voor dit thema is dat erfgoedparticipatie (deelname aan/betrokkenheid bij erfgoed) bijdraagt aan het welzijn van deelnemers en gemeenschappen. Zinvol bezig zijn, erkenning krijgen voor je bijdrage of voor jouw cultuur of identiteit draagt bij aan de kwaliteit van leven. Andere mensen ontmoeten, je verbonden weten of begrip krijgen voor elkaars cultuur draagt bij aan sociale cohesie. En ook materieel zijn er effecten mogelijk, zoals werk en inkomen of duurzaam beheer.
De inzet van erfgoed voor sociale doeleinden roept enthousiasme maar ook vragen op. Over de verhouding tot beschermingsdoelstellingen, de effecten, de financiering, etc. Dat vraagt om gesprek, het opbouwen van relaties en netwerken. Om ideeën, doen, leren en nog meer gesprek.
SDG’s als hulpmiddel om het gesprek te voeren
De Sustainable Development Goals (SDG’s) van UNESCO kunnen als leidraad voor dit gesprek dienen: hoe kan erfgoed bijdragen aan elk van deze doelstellingen, variërend van het verminderen van armoede tot oplossingen voor klimaatverandering? Daarnaast kunnen de SDG’s binnen erfgoedinitiatieven of (wereld)erfgoedlocaties worden gebruikt om te sturen op maatschappelijke relevantie. (zie ook andere informatie op deze pagina)
Relatie sociaal domein aanhalen
Eerdere ervaringen met het ruimtelijke domein hebben laten zien dat het zinvol kan zijn om eerst te focussen op een beperkt aantal thema’s en de relatie van daaruit verder uit te bouwen. Voor het sociale domein zou dit bijvoorbeeld kunnen gaan om de wijkaanpak en sociale cohesie, welzijn op recept (ptss, reminiscentie, mentale veerkracht) en werkervaring voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Erfgoed kan daarbij leren van de cultuurcoaches die lokaal actief zijn en de ervaringen van het programma Cultuurparticipatie.
Sociale waarde van erfgoed
Om de sociale waarde van erfgoedparticipatie beter te benutten en erfgoed te positioneren in het sociale domein is het belangrijk om deze welzijnseffecten beter te benoemen, onderbouwen en zichtbaar te maken. “Erfgoed geeft welzijn”, moet straks net zo gemakkelijk in het gehoor liggen als “Sporten is gezond”.
De komende jaren is er ruimte om het gesprek te voeren en initiatieven te ontplooien om ‘erfgoed als hulpmiddel in het sociale domein’ een praktische invulling te geven. Initiatieven die helpen ‘erfgoedzorg’, met de sociale connotatie, naar de praktijk te brengen. (zie ook 'Faro-initiatieven gezocht’ op deze pagina).
Praktijkvoorbeelden
Heb je mooie voorbeelden van de inzet van erfgoed samen met sociale partners? Schrijf er hier iets over om van elkaar te leren.
Werelddoelen voor duurzame ontwikkeling
De Werelddoelen voor duurzame ontwikkeling (SDG's: Sustainable Development Goals) kunnen als startpunt dienen voor een gesprek over hoe erfgoed ingezet kan worden voor de samenleving. Dit zijn de SDG's voor 2030:
Meer informatie hierover vind je op: UNESCO and Sustainable Development Goals
Essay Erfgoed als middel door Frans Soeterbroek
Frans Soeterbroek verkent in zijn essay 'Erfgoed als middel' de maatschappelijke rol van erfgoed. De erfgoedwereld heeft volgens hem veel te winnen bij het hervinden van zijn maatschappelijke basis. De bescherming van erfgoed lijkt een doel op zich geworden en daardoor wordt voorbijgegaan aan de rol die erfgoed kan spelen in de samenleving vanuit een dienende en verbindende rol.
Social handprint
Een manier om de sociale impact van een initiatief zichtbaar te maken is bijvoorbeeld door het bepalen van de social handprint. Voorbeelden hiervan zijn te vinden op de site van MAEX.
Welzijn op recept
Welzijn op recept is een alternatief voor het 'traditionele pilletje' voor mensen met psychosomatische klachten. Patiënten gaan dan samen met een welzijnscoach op zoek naar activiteiten die kunnen bijdragen aan hun welzijn en welbevinden. Het gaat dan vaak om activiteiten met een sociale component, zoals sport of cultuurbeoefening. Door actief bezig te zijn wordt de aandacht verlegd van de klacht of beperking naar de activiteit waar de deelnemer plezier aan beleeft en de sociale contacten. Erfgoedactiviteiten zijn op dit moment nog niet actief aan dit concept gekoppeld.
Meer informatie: Landelijke kennisnetwerk Welzijn op recept | welzijnoprecept.nl