Waardevol en helend: Erfgoedcollecties voor en met de zorg

Dit is een initiatief van: Erfgoed Collecties Erasmus Medisch Centrum, Florence Nightingale Instituut, Museum van de Geest, Rijksmuseum Boerhaave, Universiteit van Amsterdam/Pulse Network Medical and Health Humanities,
Van 't Lindenhoutmuseum.
Contactpersoon: Mieneke te Hennepe, Conservator medische collecties Rijksmuseum Boerhaave, mieneketehennepe@rijksmuseumboerhaave.nl

Dit project wil onderzoek doen en kennis delen over de manieren waarop erfgoed kan bijdragen aan geestelijk en lichamelijk welzijn van gemeenschappen en individuen. Met erfgoedinstellingen rond zorg onderzoeken we hoe erfgoed enerzijds als helende hulpbron en anderzijds als partner in het sociale zorgdomein van waarde kan zijn.

Uit Engels onderzoek blijkt dat musea bijdragen aan het vergroten van welzijn en het verbeteren van onze mentale en fysieke gezondheid. Ze helpen ons trots te voelen op waar we vandaan komen, kunnen ons inspireren, uitdagen, debat stimuleren en ons gezonder doen voelen. Waar de samenleving worstelt met ongelijkheid, intolerantie en discriminatie helpen musea begrip te kweken, te agenderen en debat te stimuleren en de zorg publiekelijk uit te dagen. Musea slechten obstakels en stimuleren inclusie door actieve publieksparticipatie.

Samenwerking met de zorg

Met dit initiatief willen we binnen het Nederlandse erfgoedveld onderzoeken hoe erfgoedcollecties rond de zorg, op een inclusieve en democratische, niet hiërarchische manier, kunnen bijdragen aan gezondheid en welzijn van mensen. Welke ervaringen zijn er vanuit de verschillende instellingen om erfgoed in te zetten als helend middel in participatie- en samenwerkingsprojecten met de zorg? Welke lessen kunnen we trekken uit samenwerkingen tussen de erfgoedsector en de zorg als sociaal domein, en hoe kunnen we die kennis en ervaring overdragen aan elkaar? Hoe kan erfgoed mensen in de zorg of in een zorgtraject (jeugdzorg, geestelijke zorg, fysieke zorg) op een ethisch verantwoorde wijze helpen? Wat kan het deelnemers brengen in hun omgang met ziekte, stigma of trauma?

Projectonderdelen

Binnen het project staan de omgang en ervaringen met trauma, ziekte en stigma centraal. Musea en instellingen die zorg collecties beheren en ervaringen van mensen met psychische of fysieke problematiek (willen) bewaren werken met elkaar samen. Zij doen dit binnen het project in drie opeenvolgende onderdelen:

1. Best practices en methoden in kaart brengen

• Inventariseren en verzamelen van kwalitatieve inzichten vanuit participatie- en samenwerkingsprojecten met en in de zorg.
• Ervaringen bundelen: valkuilen en wensen bij patiënten, cliënten, deelnemers en/of patiëntenorganisaties in beeld brengen. Hoe kijken deelnemers erop terug en wat vertelt ons dat over de rol van erfgoed en kwaliteit van leven?
• Methodes en aanpak vanuit projecten in verschillende instellingen/musea vergelijken: wat werkt wel en wat niet?

2. Kennis toepassen en meten

• In nieuwe projecten de eerste inzichten uit stap 1 inzetten: welke aanpak werkt het beste? Hoe ga je om met zeggenschap, toegang, en het opheffen van hiërarchie die vanuit de zorg (arts-patiënt relatie of behandelaar-cliënt relatie) een rol speelt?
• Onderzoeken hoe in de erfgoedprojecten onderwerpen als ‘gehoord worden’, mentaal welzijn, het verwijderen van stigma, activisme, emancipatiestrijd en kwaliteit van leven een rol spelen.
• Inzetten van actieve samenwerkingen door meekijken met elkaar, adviseren, en samen nadenken bij knelpunten en vervolgstappen.

3. Reflectie en kennis delen

• Kennis en ervaringen delen met erfgoed- en zorginstellingen om zo een duurzame verandering teweeg te brengen.
• Organisatie van een symposium en expertmeetings.
• Opzetten van handvatten voor erfgoedinstellingen in de omgang met participatie & zorg.

Samen onderzoeken de instellingen naar een duurzame en structurele aanpak om zorg en erfgoed met elkaar te verbinden om zo volgens het Faro manifest te komen tot een duurzaam gebruik van erfgoed met “de ontwikkeling van de mens en de kwaliteit van leven tot doel”.