Erfgoedbewustzijn en educatie
Erfgoedbewustzijn en educatie
Moet dit thema een plek krijgen in de Uitvoeringsagenda Faro? Denk met ons mee!
Het Verdrag van Faro nodigt de samenleving uit om actief betrokken te zijn bij erfgoed; om zeggenschap uit te oefenen en eigenaarschap te tonen. Dit past bij een inclusieve en democratische samenleving. Maar actieve betrokkenheid komt niet zomaar uit de lucht vallen. Actieve betrokkenheid vraagt om erfgoedbewustzijn en kennis of vaardigheden om daar invulling aan te kunnen geven. Belangrijke randvoorwaarden dus voor het Faro-gedachtegoed. Maar wat bedoelen we met erfgoedbewustzijn, kennis en vaardigheden? En welke ‘haakjes’ zijn er de komende jaren om dat te vergroten?
Erfgoedbewustzijn is het activeren van de interesse in en zorg voor erfgoed. Door de ontdekking dat iets erfgoed is; Een ontmoeting met erfgoed die naar meer smaakt; De schrik dat iets misschien verloren gaat; De herkenning dat erfgoed jou met anderen verbindt of jouw identiteit weerspiegelt; Of doordat je meer te weten komt over erfgoed.
Maar hoe neem je vervolgens deel aan gesprekken en besluitvorming over erfgoed? Daarvoor heb je vaardigheden nodig en moet je ontdekken hoe de hazen lopen. Waar kun je informatie over erfgoed vinden? Wat betekenen bepaalde begrippen? Hoe voer je met elkaar een gesprek over erfgoed? Hoe werkt de erfgoedzorg, waar worden de besluiten genomen? Of heel praktisch: hoe vraag je subsidie aan?
Er gebeurt al heel veel op dit gebied. Voor jongeren en voor betrokken burgers. Op deze pagina benoemen we een aantal haakjes om bewustzijn en betrokkenheid de komende jaren te vergroten:
- Herziening curriculum primair en voortgezet onderwijs;
- Bestuurlijk kader Cultuur en Onderwijs;
- Programma Cultuureducatie met kwaliteit;
- 'Erfgoedwijsheid';
- Maatschappelijke diensttijd;
- Omgevingswet;
- Activisme kun je leren.
Kinderen mogen meedoen met een chinese drakendans
1. Herziening curriculum primair en voortgezet onderwijs
jun 2022 | in Erfgoedbewustzijn en educatie
Sinds 2014 wordt gewerkt aan de vernieuwing van de kunstvakken in het basis en voorgezet onderwijs. Onder meer door corona is de herziening van het curriculum vertraagd. Er wordt nu eerst gewerkt aan de basisvaardigheden. Het leergebied Kunst & Cultuur volgt later. Maar moet je wachten?
Aantal uren Kunstzinnige vorming op primair onderwijs (bron: Peil. Kunstzinnige oriëntatie 2015-2016)
2. Bestuurlijk kader Cultuur en Onderwijs
jun 2022 | in Erfgoedbewustzijn en educatie
In 2023 loopt het Bestuurlijk kader Cultuur en Onderwijs af. De minister en staatssecretaris van OCW, de PO-Raad, wethouders en gedeputeerden voor cultuur én onderwijs ondertekenden het bestuurlijk kader in 2013 om het cultuuronderwijs te verbeteren. Is het opstellen van een nieuw bestuurlijk kader een kans om meer met erfgoed te doen in het primair en voortgezet onderwijs?
Trendrapportage Museum- en Erfgoededucatie
jul 2022 | in Erfgoedbewustzijn en educatie
In 2020 is de trendrapportage voor museum- en erfgoededucatie gepresenteerd als vervolg op eerder onderzoek in 2007. Ten opzichte van het vorige onderzoek laat deze trendrapportage zien dat de betrokkenheid van musea en erfgoedinstellingen bij het onderwijs fors is toegenomen. Vooral kleine musea en erfgoedinstellingen dragen intensief bij aan cultuureducatie voor en met scholen, vaak met behulp van vrijwilligers. Binnen erfgoedinstellingen zelf heeft educatie een steviger positie gekregen en is er meer aandacht voor burgerschapsvorming als doel van de educatie-inspanningen.
Educatieve tentoonstelling 'Wie ben ik, wie was jij' in het Nationaal Archief. Foto: Joost Groeneboer
Fonds voor Cultuurparticipatie; regelingen voor educatie
Monitor gemeentelijk beleid cultuureducatie en cultuurparticipatie
jul 2022 | in Erfgoedbewustzijn en educatie
95 procent van de gemeenten heeft beleid voor cultuureducatie in het onderwijs en 89 procent beleid voor actieve cultuurparticipatie. Kijkend naar de verschillende rollen uit de overheidsparticipatietrap (van laag naar hoog; loslaten, faciliteren, stimuleren, regisseren en reguleren) kiest bijna geen enkele gemeente voor ‘loslaten’. Maar welke rol men ook kiest, het is duidelijk dat er bij alle rollen sprake is van samenwerking tussen gemeente en andere partijen. De meeste gemeenten hebben hun beleid vastgelegd in een beleidsnota.
3. Cultuureducatie met kwaliteit
jul 2022 | in Erfgoedbewustzijn en educatie
Het programma Cultuureducatie met Kwaliteit stimuleert de samenwerking tussen scholen en culturele instellingen om kunst en cultuur een vast onderdeel van het lesprogramma te maken. Het programma startte in 2013 en is inmiddels met een derde termijn bezig die loopt tot en met 2024. De vraag van de scholen staat centraal en alle vormen van kunst en cultuur zijn toegestaan. De middelen voor het opzetten van lesprogramma's en gezamenlijke activiteiten worden verdeeld via het Fonds voor Cultuurparticipatie. Welke best practices met erfgoed zien we binnen dit programma?
Tekenles in het atelier van kunstenaar Jits Bakker. Foto: Vidiphoto
Kinderen krijgen les bij De Nachtwacht van Rembrandt. Foto: Rob Voss
4. Erfgoedwijsheid
jun 2022 | in Erfgoedbewustzijn en educatie
Erfgoedwijsheid is een andere benadering van erfgoed in het onderwijs. Traditioneel is erfgoed een historische bron bij de geschiedenisles als bewijs of voorbeeld van hoe het vroeger was. Bij erfgoedwijsheid is erfgoed een aanknopingspunt om met elkaar in gesprek te gaan, om te leren een eigen mening te vormen en om te gaan met emoties en standpunten van anderen.
5. Maatschappelijke diensttijd
De maatschappelijke diensttijd (MDT) biedt jongeren tussen 14 en 27 jaar oud de kans om hun talenten te ontdekken, iets nieuws te leren en een bijdrage te leveren aan de samenleving. Deelname aan de maatschappelijke diensttijd is vrijwillig. Jongeren doen het in hun vrije tijd of in een tussenjaar. Soms kan het ook onder schooltijd. Van een paar uur per week tot een paar dagen. Het aanbod voor klussen en projecten komt van maatschappelijke organisaties. Zij komen dankzij de maatschappelijke diensttijd in contact met jongeren.
Is MDT ook iets voor erfgoedorganisaties?
6 Omgevingswet
Het toekomstige ruimtelijke beleid zou meer dan nu in samenspraak met inwoners tot stand moeten komen. De nieuwe Omgevingswet gaat vergezeld van wervende teksten over participatie. Van inwoners vraagt het een nieuw soort erfgoedbewustzijn en -activisme: aan de voorkant van het beleid. Hoe mobiliseer je inwoners?
Gezien het belang van de Omgevingswet is dit een apart thema in de Uitvoeringsagenda Faro. Lees op die themapagina meer over participatie in de Omgevingswet en over de cursus die Bond Heemschut en de Nederlandse Archeologievereniging AWN aan inwoners geven om ze te mobiliseren.
7. Activisme kun je leren
Erfgoedvrijwilligers en gemeenschappen die zich willen inzetten voor hún erfgoed hebben soms behoefte aan een luisterend oor van een coach die hen de weg wijst, of aan een training in onderhandelen, lobbyen of het mobiliseren van de eigen buurt. Onder meer het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve Bewoners (LSA) en de provinciale erfgoedhuizen (Erfgoedvrijwilliger.nl) bieden hierin ondersteuning.
LSA voor bewonersinitiatief - LSA (lsabewoners.nl)
Homepage - Erfgoedvrijwilliger