Werkwijzen en wegwijzen

Op dinsdag 18 april 2023 kwamen circa 20 deelnemers naar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voor een interactieve bijeenkomst over kennis over en ervaring met participatie in erfgoed. Directe aanleiding van de bijeenkomst was het verschijnen van twee boeken over dit onderwerp.

Pieter Wagenaar & Jeroen Rodenberg presenteerden inzichten uit de recent verschenen bundel Calling on the community, een bundel met bestuurskundige perspectieven op erfgoedparticipatie. Vanuit de bestuurskundige theorie zijn vier ideaaltypische benaderingen van participatie van belang. Daarbij gaat het zowel om top-down vormgegeven participatie als om bottum-up participatie. Daarnaast is uit onderzoek meer bekend over de participatieparadox. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een gemeenschap via participatie een publiek goed of publieke dienst weet te claimen en zo tegelijkertijd een andere gemeenschap ervan uitsluit. Participatieve verdamping – het verschijnsel dat burgers, eenmaal begonnen, niet blijven participeren – is een ander fenomeen dat is onderzocht. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als participatie eerder wordt gezien als instrument om reeds bestaande plannen van draagvlak te voorzien dan burgers echt mee te laten doen en beslissen. Maar zaken als desinteresse in de politiek, NIMBY en gebrek aan 'bemoeitijd' zijn ook vormen van verdamping.

In een korte werksessie gingen de deelnemers direct met deze inzichten aan de slag. De opdracht was van een voorbeeld uit de eigen erfgoedpraktijk het participatietype vast te stellen. Deze waren, in een kwadrant met de assen 'initiatief' (topdown of bottom up) en 'openheid' (gesloten of gesloten): 'Stakeholder participation', 'Governing common pool resources' (CPR), 'Citizen participation' en 'Governing the public good'. Door de deelnemers zijn onder ander de paasvuren, crowdsourcing bij ontsluiting van archieven en de Jurk van Texel besproken. Een eye-opener was dat dikwijls de erfgoedpraktijk meer gesloten en topdown is georganiseerd dan men dacht, terwijl participatie en toegankelijkheid juist werden nagestreefd of waren mee-ontworpen.

De bijeenkomst werd afgesloten door Jouke van der Werf (auteur van het nog te verschijnen essay ‘Van verhaal naar ontwerp’) en Vivian van Saaze (co-editor van de bundel Participatory Practices in Art and Cultural Heritage. Learning from and through Collaboration). Zij reflecteerden op lessen die uit praktijkervaringen met participatie in erfgoed getrokken kunnen worden. Zo onderzocht Jouke het top-down vormgegeven participatietraject rond herinrichting van de markt in Hengelo en deelde Vivian ervaringen over een participatieproject in coronatijd.

Welkom bij de groep Werkwijzen en wegwijzen. Hoe kunnen erfgoedprofessionals werken volgens het Verdrag van Faro? Er zijn allerlei werkwijzen, methodieken en instrumenten die ingezet kunnen worden om sociale waarde te creëren en erfgoedparticipatie te stimuleren en te faciliteren.

Op deze pagina praten we graag verder over de bestaande en benodigde werkwijzen. Ten eerste, om gezamenlijk te komen tot een groot palet aan werkvormen waaruit professionals kunnen kiezen. Waarbij elke vorm is aan te passen aan het doel, de omstandigheden, de partners of participanten. Ten tweede, om inzicht te krijgen in de behoeften in het veld rond werkwijzen en methodieken.

Wat heeft op dit moment meer aandacht nodig? Heb je ideeën of ervaring hiermee? Praat mee!

Scope

In deze groep spreken we over generieke werkwijzen en instrumenten die relevant zijn voor meerdere erfgoeddomeinen.

Wil je je aansluiten bij gesprekken rond specifieke domeinen of specifieke werkwijzen? Op het platform zijn daar specifieke themapagina’s voor - bijvoorbeeld Archeologie, Waarderen van erfgoed en Oral history.

In deze groep ligt de focus op de werkwijzen en methodieken van de professionals. Maar de gesprekken en uitkomsten zijn waarschijnlijk ook relevant voor stichtingen, erfgoedgemeenschappen en andere initiatiefnemers.

Hoe gaan we te werk? 

Planning tot augustus

• Eerst brengen we samen de bestaande methodieken en instrumenten in beeld aan de hand van een inventarisatie. 
• Vervolgens houden we verdiepende gesprekken rond drie sub-thema's: de inzet van participatieladders en het gebruiken van gespreksmethodieken. Uit gesprekken met het veld kwamen deze thema's naar voren als belangrijke aandachtspunten. 
• Ook houden we vervolggesprekken aan de hand van twee vragen: Welke tools zijn niet ingezet en waarom zijn deze bestaande tools niet ingezet (vindbaarheid, toepasbaarheid, skills)? Welke tools moeten nog ontwikkeld of verbeterd worden?
• Tot slot. Wanneer de ervaringen met de bestaande werkwijzen in het veld goed in kaart zijn gebracht én de behoeften op dit gebied, kunnen we tot gezamenlijke ambities of voorstellen komen voor de toekomst. Deze bieden we aan bij de Staatssecretaris van Cultuur in het kader van de ondertekening en implementatie van het Verdrag van Faro.

Heb je een algemene vraag of een nieuwe vraag over dit thema voor het Faro-team? Dat kan ook! Gebruik hiervoor het ‘vragen-vakje’ op deze pagina.