Werkwijzen en wegwijzen

De Faro-praktijk is een praktijk in ontwikkeling. Opvattingen en rollen veranderen. Dat vraagt, ook heel instrumenteel, om vaardigheden, werkwijzen en methodieken die aansluiten bij de belevingswereld van participanten. Bijvoorbeeld voor het identificeren van mogelijke participanten en partners, het inrichten van participatieve processen en samenwerkingsverbanden, het meten van de impact en voor het reflecteren op het eigen handelen of dat van de organisatie. Werkwijzen en methodieken geven een praktische invulling aan HOE-, WAT- en WIE-vragen van doeners en beslissers: ‘Hoe doe ik het?’ of ‘Wat gaat er gebeuren en met wie?’. Ze vormen een niet te onderschatten kracht om het Faro-denken voorstelbaar en communiceerbaar te maken, om drempels te verlagen en iets wat buitengewoon is om te vormen naar een algemeen aanvaarde gang van zaken.

Inzet komende jaren

• Toe-eigenen en (door)ontwikkelen
  Er zijn leerwegen nodig waarin de erfgoedpraktijk zich andere werkwijzen en methodieken toe-eigent en die doorontwikkelt. Samen doen wordt daarbij belangrijk gevonden. Oftewel ParticiLeren, zoals een netwerk van museumprofessionals het noemt.
  
  
• Overzicht creëren
  Hoewel er al veel toepasbare methodieken en werkwijzen zijn, ontbreekt het aan overzicht en zijn ze niet makkelijk te vinden. Vindplaatsen zijn domeinspecifiek, denk aan Archeologie Leeft. Of gericht op een specifieke groep, denk aan Erfgoedvrijwilliger.nl. De komende jaren moet verder gewerkt worden aan de inventarisatie van wat er al is (het magazijn), een betere uitwisseling tussen ontwikkelaars, verspreiders en gebruikers van werkwijzen en methodieken en een ontsluiting die aansluit bij het zoekgedrag van de doelgroepen. 

Meer informatie over de ambities voor het thema Werkwijzen en wegwijzen staat in Onderweg naar Faro - Uitvoeringsagenda Faro Deel I (p. 52-53).

Voor dit thema zijn er nog geen initiatieven.

Faro maken we samen en in alle openheid. Op het digitale prikbord kun je jouw ideeën en plannen delen voor het meer Faro maken van de erfgoedzorg, inbreng van anderen vragen en nieuwe partners zoeken. Je kunt ook op de initiatieven van anderen reageren. Hiernaast staan de reeds gehonoreerde initiatieven voor Ondersteuning erfgoedparticipatie.

nvt

Op dinsdag 18 april 2023 kwamen circa 20 deelnemers naar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voor een interactieve bijeenkomst over kennis over en ervaring met participatie in erfgoed. Directe aanleiding van de bijeenkomst was het verschijnen van twee boeken over dit onderwerp.

Pieter Wagenaar & Jeroen Rodenberg presenteerden inzichten uit de recent verschenen bundel Calling on the community, een bundel met bestuurskundige perspectieven op erfgoedparticipatie. Vanuit de bestuurskundige theorie zijn vier ideaaltypische benaderingen van participatie van belang. Daarbij gaat het zowel om top-down vormgegeven participatie als om bottum-up participatie. Daarnaast is uit onderzoek meer bekend over de participatieparadox. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een gemeenschap via participatie een publiek goed of publieke dienst weet te claimen en zo tegelijkertijd een andere gemeenschap ervan uitsluit. Participatieve verdamping – het verschijnsel dat burgers, eenmaal begonnen, niet blijven participeren – is een ander fenomeen dat is onderzocht. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als participatie eerder wordt gezien als instrument om reeds bestaande plannen van draagvlak te voorzien dan burgers echt mee te laten doen en beslissen. Maar zaken als desinteresse in de politiek, NIMBY en gebrek aan 'bemoeitijd' zijn ook vormen van verdamping.

In een korte werksessie gingen de deelnemers direct met deze inzichten aan de slag. De opdracht was van een voorbeeld uit de eigen erfgoedpraktijk het participatietype vast te stellen. Deze waren, in een kwadrant met de assen 'initiatief' (topdown of bottom up) en 'openheid' (gesloten of gesloten): 'Stakeholder participation', 'Governing common pool resources' (CPR), 'Citizen participation' en 'Governing the public good'. Door de deelnemers zijn onder ander de paasvuren, crowdsourcing bij ontsluiting van archieven en de Jurk van Texel besproken. Een eye-opener was dat dikwijls de erfgoedpraktijk meer gesloten en topdown is georganiseerd dan men dacht, terwijl participatie en toegankelijkheid juist werden nagestreefd of waren mee-ontworpen.

De bijeenkomst werd afgesloten door Jouke van der Werf (auteur van het nog te verschijnen essay ‘Van verhaal naar ontwerp’) en Vivian van Saaze (co-editor van de bundel Participatory Practices in Art and Cultural Heritage. Learning from and through Collaboration). Zij reflecteerden op lessen die uit praktijkervaringen met participatie in erfgoed getrokken kunnen worden. Zo onderzocht Jouke het top-down vormgegeven participatietraject rond herinrichting van de markt in Hengelo en deelde Vivian ervaringen over een participatieproject in coronatijd.