Verslag online bijeenkomst 'Maatschappelijke diensttijd in erfgoed' (14 juni 2023)

Op woensdagochtend 14 juni vond de bijeenkomst ‘Maatschappelijke diensttijd in het erfgoedveld’ plaats. Vanuit het deelthema ‘Erfgoedbewustzijn en educatie’ uit de Uitvoeringsagenda Faro Deel I, leerden we met bijna twintig deelnemers wat de maatschappelijke diensttijd (MDT) inhoudt en verkenden we gezamenlijk wat ervoor nodig is om de verbinding te leggen tussen de MDT en het erfgoedveld.

Vanuit Team MDT trapten Yvonne Kruizinga (Vereniging Nederlandse Organisatie Vrijwilligerswerk) en Frank Robben (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) af met een presentatie die meer achtergrond gaf over het ontstaan, het doel, het netwerk en de partners van de MDT (zie 'documenten' voor de presentatie). Ook namen ze ons mee in de actuele cijfers; zo leerden we onder andere dat er 4.000 partnerorganisaties betrokken zijn en meer dan 60.000 jongeren deelnemen.

Na de algemene introductie gingen we uiteen in twee break-out rooms waar Marloes de Mooij (Welzijnskwartier) en Frank von Meijenfeldt (Stichting Bevordering Maatschappelijke Participatie) allebei één groep meenamen in een MDT-praktijkvoorbeeld. Marloes gaf de deelnemers een kijkje achter de schermen bij het Project Talent (zie 'documenten' voor de presentatie) Dit project is een samenwerking tussen een drietal gemeenten en welzijnsorganisaties in de Duin- en Bollenstreek met als doel jongeren aan de hand van skillstrainingen en doe-plekken in zes maanden tijd vaardigheden bij te brengen waar ze de rest van hun leven iets aan hebben. Ze liet daarbij twee voorbeelden zien van doe-plekken op het gebied van erfgoed: Stoomtrein Katwijk Leiden en Museum de Zwarte Tulp. De lessen die zij tot nu toe heeft geleerd? Interesse en motivatie is belangrijk, je moet buiten de box durven denken, lokale partijen betrekken en de verwachtingen van zowel de jongeren als deelnemende organisaties vooraf managen.

Frank vertelde over het project ‘Vrijheid in beeld en geluid’ waarbij jongeren uit de Haagse Schilderswijk samen met onder andere vluchtelingen op zoek gingen naar de betekenis van het begrip vrijheid, er eigen filmpjes over leerden maken en een tentoonstelling realiseerden bij Beeld en Geluid in Hilversum. Het project maakte deel uit van de School des Levens van Stagehuis Schilderswijk. Door samen te werken met dit soort instellingen die al over een breed netwerk beschikken onder jongeren, kunnen vraag en aanbod naar doe-plekken makkelijker aan elkaar worden gekoppeld.

Na afloop van de break-out rooms hadden we een plenaire afsluiting, waarbij de deelnemers hun eerste reacties, gedachtespinsels en aandachtspunten met hele groep konden delen. En we antwoord zochten op de vraag wat de erfgoedsector nodig zou hebben voor een kansrijke koppeling met MDT.

Aandachtspunten en kansen die werden benoemd:

• MDT werkt met bemiddelaars die de jongeren en doe-plekken aan elkaar koppelen, de jongeren begeleiden en actief op zoek gaan naar nieuwe doe-plekken. Deze partners kunnen als penvoerder subsidie aanvragen bij de subsidieregeling van de MDT. Dit zijn over het algemeen grotere organisaties en stichtingen die financieel garant kunnen staan;
• Organisaties of stichtingen in het erfgoedveld kunnen op verschillende manieren meedoen met MDT. Ze kunnen als onderaannemer zogeheten doe-plekken aanbieden voor jongeren en samenwerken met een bestaande partner (bemiddelaar). Als onderaannemer is het ook mogelijk om subsidie te ontvangen voor doe-plekken, maar dit loopt altijd via de penvoerder. De penvoerder moet bij het indienen van een projectplan dan de doe-plekken van de ‘onderaannemers’ opnemen. Daarnaast kunnen grotere organisaties of stichtingen in het erfgoedveld partner worden in het MDT-netwerk als bemiddelingsorganisatie. Bij dat laatste komt heel wat kijken;
• Een van de vereisten van de MDT subsidieregeling is dat de subsidie maximaal 75% van de totale projectkosten bedraagt. De overige 25% moet worden betaald via cofinanciering. Vaak hebben erfgoedverenigingen of -instellingen hier geen middelen voor. Het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP) heeft aangegeven dat het een mogelijkheid zou kunnen zijn om de 25% cofinanciering vanuit hun regeling te subsidiëren. Ook is het mogelijk de 25% cofinanciering in te lossen in natura (diensten);
• Erfgoedorganisaties en/of al bestaande initiatieven die aangaven dat ze hier mogelijk aan bij kunnen dragen, zijn: Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland (OPEN), de provinciale erfgoedinstellingen zelf, erfgoedvrijwilliger.nl en de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM);
• Het is belangrijk om ook de jongeren zelf te betrekken bij het verbinden van de erfgoedsector aan de MDT;
• Erfgoedprofessionals die werkzaam zijn bij erfgoedinstellingen hebben mogelijk niet voldoende tijd en kennis in huis om jongeren goed te kunnen begeleiden en/of coachen. Het is dus belangrijk om de samenwerking met welzijnsorganisaties en/of sociaalwerkers op te blijven zoeken en te opereren in een groter samenwerkingsverband;
• Een goed vertrekpunt zou zijn om lokale erfgoed doe-plekken aan te laten sluiten bij al bestaande MDT-projecten uit diezelfde omgeving. Op de website van MDT staat een overzicht van alle MDT-project op de kaart van Nederland;
• Het koppelen van MDT aan de erfgoedsector is een kans, maar kan eigenlijk nog breder worden getrokken door het aan de overkoepelende cultuursector te verbinden;
• Er is vanuit jongeren zelf niet alleen behoefte aan doe-plekken die vragen om praktische skills, maar ook aan doe-plekken waar bijvoorbeeld op beleidsniveau of bestuurlijk niveau kan worden meegedacht. Jongeren lopen er tegenaan dat voor dit soort werkzaamheden vaak ervaring wordt vereist, terwijl ze die juist willen opdoen;
• Het tijdstip waarop er vrijwilligerswerk gedaan kan worden bij de doe-plekken is belangrijk. Als voorbeeld: heemkundekringen komen vaak samen op een doordeweekse ochtend of middag. Dit is voor jongeren vaak niet haalbaar vanwege school of werk. Er moeten doe-plekken komen die beschikbaar zijn in de avonduren of weekenden.

De bijeenkomst werd afgesloten met de afspraak dat het Faro-team binnenkort een afspraak plant met NOV, OPEN, Erfgoedhuis Zuid-Holland, Erfgoed Gelderland, erfgoedvrijwilliger.nl, de FIM en FCP om concretere stappen te zetten in het verbinden van de MDT aan het erfgoedveld. Wie kan dit organiseren, hoe kunnen we dit vormgeven en waar kunnen we mogelijk een pilot starten? Yvonne Kruizinga wil, totdat de uitwerking een vastere vorm krijgt, de rol van linking pin op haar nemen vanuit NOV.