Van gatekeeper naar mediator: interventies voor representatief verzamelen en bewaren

Initiatiefnemer: Prospektor
Thema: Archieven

Musea, archieven en erfgoedinstellingen bevinden zich op een kruispunt. In maart 2025 begon Donald Trump aan wat hij noemt een “cultuuroorlog” tegen musea en culturele instellingen. Hij wil instellingen verplichten om tentoonstellingen en programma’s te verwijderen die volgens hem “verdeeldheid zaaien” of die volgens hem bijdragen aan een “onjuiste reconstructie van de Amerikaanse geschiedenis”. Het brengt musea en archieven in een klap aan de frontlinie van rechtvaardige geschiedschrijving en verbeelding. Want als wij de inzichten en stappen die de afgelopen jaren zijn gezet naar een meer representatief archief en collectie nu niet verankeren en verdedigen, wordt deze voor onze ogen afgebouwd.

In een meerjarige programmareeks willen we met vijf tot zeven erfgoedinstellingen een intensief verandertraject doorlopen om diversiteit, representatie en rechtvaardigheid structureel te verankeren in het archief- en collectiebeleid. Niet als tijdelijk project, maar als een fundamentele beweging binnen de organisaties. Samen met de instellingen willen we systemen, routines en machtsstructuren bevragen, én handvatten ontwikkelen om deze duurzaam aan te passen.

Laboratoria voor verandering
De deelnemende instellingen fungeren als laboratoria voor verandering: plekken waar ruimte is voor experiment, ongemak, reflectie en gedeeld eigenaarschap. Doel is om vanuit ieders verzamel- en bewaarpraktijk een traject in te richten met werksessies, intervisie, werkbezoeken en organisatiecoaching. Onderwerpen als structurele verandering, verzamelen in samenwerking met gemeenschappen, inclusieve toegang, kritisch bewaren en democratisering van beleid vormen de kern van het traject.

Toolkit
De opbrengsten van het programma – kennis, ervaringen, werkvormen en valkuilen – worden actief gedeeld met het bredere erfgoedveld. Het uiteindelijke doel is om leerervaringen te boekstaven en te delen: via publicaties, bijeenkomsten en een praktische toolkit. Deze toolkit biedt andere erfgoedinstellingen concrete handvatten, methodes en inspiratie om zelf met structurele systeemverandering aan de slag te gaan.

Oproep
Heb je interesse om mee te doen dan nodigen we je uit je bij ons te melden en aan te sluiten. Sommige musea lopen misschien al voor, waar anderen weer van kunnen leren. We werken daarom met een mix van instellingen die elkaar kunnen inspireren.

Prospektor is als onafhankelijke buitenstaander goed gepositioneerd om dit traject te begeleiden. Prospektor beschikt over diepgaande ervaring met verhalen maken, samenwerking met gemarginaliseerde gemeenschappen en het ontwikkelen van projecten op het snijvlak van kunst, erfgoed en sociale rechtvaardigheid. Vanuit de ervaring van de maker wil Prospektor de systeemwereld van de instellingen en realiteit van de makers meer op elkaar aan laten sluiten. Een voorbeeld is het symposium over inclusief erfgoed, georganiseerd na de tentoonstelling Je moest eens weten van Çiğdem Yüksel, waaruit een eerste aanzet tot een manifest voortkwam.