Verkenning hernieuwde 'bouwrituelen' bij transformatie van erfgoedlocaties
- 23 mei
- imke van dillen
- ·
- Aangepast 26 jun
- 10
- 565
Het stimuleren van hernieuwd gebruik van bouwrituelen is een initiatief van Buro Bouwrituelen.
IN DE WERELD VAN TRANSFORMATIE VAN GROTE EN KLEINE ERFGOEDLOCATIES IS PARTICIPATIE EN POSITIEVE BETROKKENHEID UIT DE BUURT VAN WEZENLIJK BELANG. DAN IS HET FIJN OM EEN HANDJE GEHOLPEN TE WORDEN. DAAROM ONTWIKKELEN WE EEN AANTAL TOOLS DIE JOU VAST OP WEG KUNNEN HELPEN.
Verkenning hernieuwde bouwrituelen
In 2025 willen we een inspiratiegids ontwikkelen. De gids wordt het resultaat van een onderzoek dat moet leiden tot dynamische nieuwe vormen van bouwrituelen voor transformaties van erfgoedlocaties. Op basis van de praktische ervaringen gecombineerd met de verworven praktijk- en theoretische kennis, zal dit Collectief van bouwritueelbeoefenaars het voortouw nemen in dit initiatief. Hierbij werken we oa samen met de erfgoedafdelingen van de gemeenten 's-Hertogenbosch, vertegenwoordigd door Dennis Dekker, en Gorinchem, vertegenwoordigd door Annelou Evelein. Contactpersoon: Imke van Dillen, social designer, bouwritueelbeoefenaar en docent in bouwrituelen info@bouwrituelen.nl
We willen met dit initiatief een collectief van ervaringsdeskundigen mobiliseren om kennis te delen over het eeuwenoude principe ”bouwrituelen". Dit sociaal ritueel, waarbij burgers actief participeren bij erfgoed in hun eigen leefomgeving, wordt onderzocht en gemoderniseerd.
👉Heb jij ook ervaring met erfgoedtransities ? Ben je geïnteresseerd in de inspiratiegids? En wil je aansluiten bij dit onderzoek? Laat het ons weten!👈
Doelstelling
Door bouwrituelen als instrument in te zetten, streven we naar een hechtere samenleving en een betere balans tussen de verschillende belangen bij erfgoedtransities. Het cultiveren van overgangsmomenten is een middel om democratische vernieuwing op lokaal niveau samen verder vorm te geven. Met onderzoek en kennisoverdracht willen we een andere positieve dynamiek op gang brengen waarin overheden, vastgoedwereld en burgers gezamenlijk actief verantwoordelijkheid dragen voor (transitie van) erfgoed.
Spontaan Brillenritueel voor ingestort "Pearlpand" Markt 31 Den Bosch. Mensen hingen brillen op uit sympathie.
Erfgoed en Sentiment
De waarde die mensen aan erfgoed toekennen is veranderlijk en perspectieven erop verschillen. Dat erfgoed "leeft" onder grote groepen mensen komt tot uiting op momenten dat erfgoedlocaties onderhavig zijn aan leegstand, plannen voor sloop, herontwikkeling en vernieuwing. De grote meerwaarde van een zorgvuldig vormgegeven markering van een dergelijke transitie is niet te onderschatten. Elke erfgoedgemeenschap is dynamisch; kennis van de historie en binding met locaties en gebouwen blijft zich vernieuwen. Echter overal waar locaties opnieuw worden ingericht, gaat er mogelijk ook binding tussen mensen onderling en gemeenschap en gebouw verloren. Te vaak merken we dat overheden en vastgoedpartijen moeite hebben om erfgoedtransities zodanig te organiseren dat de omgeving het als een positieve en vooral gemeenschappelijke transitie ervaart.
De kracht van bouwrituelen
Bouwrituelen markeren deze ‘staat van tussentijd’. Met respect voor de vervulde rol en aandacht voor de mensen die zich op wat voor wijze dan ook verbonden voelen met het erfgoed. Bouwrituelen bieden een democratische werkwijze die recht doen aan de emoties rond erfgoedtransities. Door dit gezamenlijk te beleven, ontstaat er ruimte voor verwerking van verlies, acceptatie en betrokkenheid voor een nieuwe bestemming. Daarnaast kunnen bouwrituelen bijdragen aan het proces om de waarden en betekenissen van de plek en dat wat verloren gaat of behouden zou moeten blijven in beeld te brengen. Een bouwritueel kan een effectieve en elegante manier zijn om de kwaliteit van een omgeving opnieuw in balans te brengen. Vooral wanneer initiatief en uitvoering van een dergelijk sociaal ritueel bij bewoners komt te liggen. Zo geven bouwrituelen bewoners een handvat om om te gaan met grote veranderingen in hun eigen leefomgeving en de ‘initiatiefnemers van ruimtelijke plannen’ krijgen de mogelijkheid vroegtijdig te anticiperen op de behoeften van de bewoners. Door een bouwritueel kunnen de verschillende partijen elkaar beter verstaan.
Seinrite Sluis 0: burgerinitiatief voor transitiemoment voormalige sluiswachtershuisjes Sluis 0
Wat gaan we doen?
Deze inspiratiegids voor hernieuwde bouwrituelen dient als impuls voor actieve co-creatie en biedt handvatten voor betrokkenen bij erfgoedtransities. De inspiratiegids schetst antwoorden op deze vragen, met beelden en verhalen van inspirerende voorbeelden van bouwrituelen. Handelingskracht bestaat immers bij gratie van verbeeldingskracht. Lokale overheden, bouw en vastgoedpartijen, erfgoedeigenaren, ontwerpers, makers, erfgoedgemeenschappen, bewoners en gebruikers kunnen hiermee al lerende meer ervaring in opdoen, zowel in beleidsvorming als in de uitvoering.
Plan van aanpak
- onderzoek
- concept inspiratiegids
- testen
- publicatie inspiratiegids
Stap 1 Onderzoek
Uitgaande van verhalen en rituelen als constituerend instrument worden bouwrituelen voor ontwikkeling en uitvoering voorgedragen. De basis van de uitvoering wordt gevormd door zowel onderzoek als brede ervaring bij de betrokken (netwerk)partners met sociale evenementen en sociaal ontwerpen. De vraag die daarbij centraal staat is
Hoe kan het de kracht van eeuwenoude bouwrituelen ingezet worden bij hedendaagse erfgoed transformaties?
Daartoe stellen we het collectief aan ervaringsdeskundigen de volgende vragen:
- Waar verschillen op maat gemaakte voortrajecten in bouwrituelen van meer traditionele draagvlak vergrotende inbeddingstrajecten?
- Wat zijn belangrijke nieuwe uitgangspunten om met succes een toekomstige transitie (bouw, verbouw, aanleg) van erfgoedlocaties aan te kondigen, te bespreken en omarmd te laten worden door “erfgoedgemeenschappen in de breedste zin des woords”?
- Wat zijn de juiste stappen om anderen tot een proces te laten komen dat tot omarming van de op handen zijnde verandering leidt en heersende sentimenten vertaalt in noodzakelijke informatie voor bouwers?
- Welke rol speelt inspraak in het proces? Is participatie, als vorm van inspraak, de weg naar acceptatie?
- Waaraan zou een proces dat een transitie begeleidt, moeten voldoen?
- Welke verschijningsvormen kan een bouwritueel hebben?
- Welke verandering is noodzakelijk in de gebruikelijke benadering van voorziene bouwprocessen? Welke nieuwe werkwijzen bieden bouwrituelen en wat zijn mogelijke resultaten?
Stap 2 : Casestudie in Gorinchem
De resultaten van het onderzoek worden verwerkt in een concept inspiratiegids. Deze wordt getest in de praktijk. Als casestudy wordt de herontwikkeling van de voormalige De Vries Robbé fabriek in Gorinchem gebruikt. Dit is reeds toegezegd door samenwerkingspartner Gemeente Gorinchem. Aan de hand van deze casestudy verwachten we actuele antwoorden te kunnen formuleren op de gestelde onderzoeksvragen. Een onderzoeker zal het proces begeleiden en theoretisch onderbouwen.
Stap 3 : Studentenchallenge bouwrituelen
Onderdeel van de testfase van de inspiratiegids is een prijsvraag die wordt uitgezet onder studenten van diverse relevante opleidingen. CALL TO ACTION : ontwerp een bouwritueel voor erfgoed uit je eigen leefomgeving met behulp van de inspiratiegids. De jury bestaat uit leden van collectief Bouwrituelen. De student(en) die wint krijgt budget (prijzengeld) om het uit te kunnen voeren alsook gratis advies en ondersteuning tijdens het proces. Lighthouse Fonds heeft prijzengeld toegezegd.
Stap 4 : Lancering inspiratiegids op Symposium in 's-Hertogenbosch
De inspiratiegids wordt definitief gemaakt aan de hand van de ervaringen in Gorinchem en de studentenchallenge. Rondom de publicatie wordt een Symposium over het onderwerp georganiseerd voor geïnteresseerden van deze verkenning hernieuwde bouwrituelen. Geheel gefaciliteerd door Erfgoed 's-Hertogenbosch. Hier wordt ook aandacht geschonken aan bouwrituelen uit het verre verleden. Het onderzoek wordt uitgebreid toegelicht en podium wordt gegeven aan relevante praktijkvoorbeelden en gelieerde onderzoeken.
De inspiratiegids voor bouwrituelen zal via het nieuw op te richten "INFOLOKET BOUWRITUELEN" breed beschikbaar worden gesteld, bij voorkeur gratis, om de brede erfgoedsector te ondersteunen. Publicatie zal plaatsvinden via erfgoedinstellingen, een aantal evenementen, platforms en onderwijsinstellingen. De afspraken daarvoor gaan we de komende maanden concretiseren. De insteek is presentatie/gastcollege/expertmeeting waarna we in gesprek gaan met de deelnemers.
We denken bijvoorbeeld aan de Provada, NRP, de Amsterdam School of Real Estate (MRE), Bestuursacademie Nederland (opleiding omgevingsmanager), HKU (opleiding Built Environment), UVH, het Nationale Deltacongres.
👉Hierbij doen we een vriendelijke oproep aan iedereen die dit leest om te reageren. We zijn benieuwd naar reacties, naar ideeën en tips, naar mensen die mee willen doen, naar mensen die ervaring hebben met een bouwritueel, naar mensen/organisaties die interesse hebben in de gids, naar elke vorm van reactie ! 👈
Bouwrituelen Home
http://www.bouwrituelen.nl/Locaties in verandering zijn vaak een brandpunt van sentimenten. Met Bouwrituelen blijkt het moge...
Reacties
Aangepast op 31 mei
Goed nieuws van FARO expertteam van Erfgoed Brabant:
"Met betrekking tot jullie mooie project: wat we kunnen betekenen is meedenken/brainstormen over het project, begeleiding/advies op het gebied van subsidieaanvragen en communicatie via de kanalen van Erfgoed Brabant. "
De inspiratie gids wordt tevens via Brabant Cloud beschikbaar gesteld voor een breed publiek. Brabant Cloud is een gezamenlijk platform gemaakt voor en met het Brabantse erfgoedveld.
Aangepast op 3 juni
Goed nieuws van het Lighthouse Fonds:
" we zijn bereid een bedrag beschikbaar te stellen indien studenten een actieve rol krijgen waarbij dan bijvoorbeeld prijzengeld beschikbaar wordt gesteld (en jij bijvoorbeeld jury bent). Het is onze manier om inhoudelijke ontwikkeling en innovatie te bevorderen in de vastgoed. We denken overigens graag mee dus neem vooral contact op als je hier een keer over wilt brainstormen."
Heel erg interessant dit! Wij denken graag mee en kunnen ook ons netwerk (gemeenten, historische verenigingen, musea en andere erfgoedorganisaties in Zuid-Holland) inschakelen.
Ik zie ook een link met het idee van Heemschut voor een Routegids Invloed op Erfgoed. Inspirerende voorbeelden van bouwrituelen lijken me beslist een aanwinst in zo'n gids.
Dit mooie project is interessant en relevant voor de Celebrantenopleiding aan de Universiteit voor Humanistiek. De studentenchallenge kan een mooie kans zijn om de inzichten verder te verdiepen in de ontwerpopdracht.
Aangepast op 6 juni
Het Bouwritueel dat Imke organiseerde in de voormalige Bristol winkel in het centrum van ‘s-Hertogenbosch was heel bijzonder. De transitie tussen de oude(winkel) en nieuwe fase(wonen) was heel nuttig en heeft veel aandacht gekregen van vele stadsbewoners. De bewoners van het complex zelf en omwonenden werden geïnspireerd om deel te nemen aan het bouwritueel met alleen maar positieve reacties tot gevolg. Het betrekken van de bewoners bij het project heeft bijgedragen aan de herbestemming. Imke heeft het proces met veel zorgvuldigheid georganiseerd en begeleid. Een bouwritueel is echt een aanrader!
Aangepast op 7 juni
@marloeswellenberg ; bedankt voor je aanmoediging en de tip! ik ga je bellen over de Gorcumse case study!!
@celebrantenopleiding ; Wat leuk Joanna dat de Universiteit voor Humanistiek mee wilt doen. Dankzij bijdrage Lighthouse fonds kunnen we deze challenge onderdeel laten uitmaken van de verkenning.
@tooniding ; Goed dat juist jij Toon als herbestemmer van erfgoed, erfgoed eigenaar èn als ervaringsdeskundige ) reageert op het initiatief. We hopen van harte dat we de inspiratiegids kunnen gaan maken. Vanwege jouw ervaring gaan we je zeker benaderen voor een bijdrage aan het onderzoek en ook of in de jury van de challenge plaats wilt nemen.
Wij zijn erg blij om mee te mogen werken aan dit initiatief. De gemeente Gorinchem staat aan de vooravond van grote transities die bijdrage aan de woningopgave en tegelijkertijd oude wonden openrijt. Met Bouwrituelen hopen wij een goede tool in handen te krijgen om oude wonden te helen en mensen in het licht te zetten zodat we gezamenlijk naar een nieuwe fase gaan die ook weer betekenis kan gaan krijgen. Zo krijgen de verhalen van de Vries Robbé een plek en staan we stil bij het oude dat overgaat in de nieuwe gebouwen en inrichting van de openbare ruimte. Waarbij de Vries Robbé nog steeds als inspiratie dient maar nieuwe lagen komen erbij. Erfgoed is levend en dynamisch.
De combinatie van erfgoed als de verwording van geschiedenis en rituelen als poort voor de ziel werkt inspirerend en helpt me de menselijke maat vast te pakken in het openbaar bestuur. Het brugwachtershuisje De Camping in ‘s-Hertogenbosch brengt mensen als passanten dicht bij elkaar. Het is de verbeelding en een voelbaar bewijs van de kracht en werking van de combinatie van erfgoed en rituelen.
@maarten bedankt voor je persoonlijke reactie!
GOED NIEUWS VAN ERFGOED 's-HERTOGENBOSCH
Hoi Imke,
Fijn dat het is gelukt met de inzending. Ik zie dat er al positieve reacties zijn!
Ondertussen heb ik ook de mogelijkheid gehad om hier verder af te stemmen over de ondersteuning van deze inzending. Wij kunnen het Groot Tuighuis gratis beschikbaar stellen voor het organiseren van het symposium. Afhankelijk van het aantal inzendingen is dat dan in het koor of in het schip. Dat is inclusief AV-apparatuur en koffie/thee. Ook bieden we graag hulp op gebied van communicatie. Het is voor ons wel handig als dit symposium op een doordeweekse dag plaats kan vinden.
Op deze manier faciliteren we graag het symposium.
Groet,
Dennis Dekker