'Terloops erfgoed' – van verhaal naar ontwerp

  • apr 2024
  • Frank Altenburg
  • 3
  • 621
  • Faro-team
Frank Altenburg
Dynamische leefomgeving
  • Machteld Linssen
  • Anton Cruysheer
  • Faro-team

Voorjaar 2024 verscheen het essay 'Terloops erfgoed' – van verhaal naar ontwerp, geschreven door Jouke van der Werf. In dit essay gaat hij op zoek naar waarden die burgers in hun dagelijkse praktijk koesteren zonder dat zij deze zelf als erfgoed bestempelen.

Het eerste deel van de publicatie bespreekt methodes waarmee dat 'terloops erfgoed' te achterhalen is. In het tweede deel komen methoden aan bod waarmee stedenbouwers, ontwerpers van openbare ruimte, cultuurhistorici en planbegeleiders in hun ruimtelijke projecten de verhalen van bewoners verkennen en de waarden die deze aan hun woonomgeving toekennen. Vervolgens wordt een aantal ruimtelijke projecten besproken waarin deze verhalen ook een grote meerwaarde hadden voor het uiteindelijke resultaat, zoals een gebiedsvisie, een stedenbouwkundig plan of de inrichting van een plein.

Het essay is te vinden op en te downloaden vanaf de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: 'Terloops erfgoed' – van verhaal naar ontwerp | Publicatie | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Reacties

3 reacties, meest recent: 3 mei 2024
  • Prachtig en belangrijk essay, complimenten hiervoor! Een paar aanvullende gedachten:

    • Aan de 'methoden voor cultuurhistorisch onderzoek' (oral history, cultural landscape studies en mental maps) voeg ik graag de nuttige methode 'design thinking' toe.
    • Qua voorbeeldprojecten is momenteel een heel interessante gaande, zie: https://www.aorta.nu/erfgoed-rijnenburg/.
    • Qua concept 'ontwerpen met erfgoed' leg ik graag de lat nog iets hoger door te stellen dat een ontwerpopgave niet alleen een opgave is waarbij (meer en beter) rekening moet worden gehouden met (meer diverse) erfgoedwaarden. Een ontwerpopgave is in mijn ogen óók een een sociale opgave waarbij bestaand (zichtbaar en onzichtbaar) erfgoed en toekomstig erfgoed van belang is voor nieuwe inwoners. Bijvoorbeeld met oog op fysieke/mentale gezondheid, gemeenschapszin/cohesie, etc. Het punt is dat erfgoedspecialisten, planologen en architecten géén sociologen of psychologen zijn en dat hoe meer rekening moet worden gehouden met kaders en omgevingswaarden, hoe ingewikkelder de ontwerppuzzel is en hoe hoger het prijskaartje (of hoe lager de winstmarge). Ook het spanningsveld korte versus lange termijn kosten/opbrengsten speelt hierin een belangrijke rol. Oftewel: liggen de kosten bij de ontwikkelaar of bij de gemeente/gemeenschap. In dat opzicht vind ik organisaties als stadsherstel Rotterdam en stadsherstel Amsterdam interessante voorbeelden, omdat zij hun tijdshorizont veel verder in de tijd leggen, kosten over langere tijd kunnen uitsmeren en daardoor meer duurzame keuzes kunnen maken qua instandhouding en woon/leefkwaliteit van bewoners.
    Anton Cruysheer
  • Dank voor je reactie Anton!

    Die heb ik ook onder de aandacht gebracht van Jouke van der Werf, de schrijver van het essay.

    Groet,

    Frank Altenburg

    Frank Altenburg
  • Interessante aanpak van Rijnenburg. Doet me denken aan de charettes bij de planvorming voor Leidsche Rijn destijds. Een Utrechtse traditie? Ben benieuwd hoe in de planvorming het terloopse erfgoed waar Jouke het over heeft een plek krijgt. In het van infrastructuur vergeven zuidwesten van Utrecht is Rijnenburg een groene enclave met de geur van gras, de lange strokenverkaveling, dwarsliggers tegen de stad, een laatste ademtoch met de stadsrand van Nieuwegein in zicht. Ha, zie dat maar eens in de planvorming te vatten.

    Machteld Linssen

Trefwoorden