Toekomstagenda Historische verenigingen/kringen

Faro-team heeft deze reactie verwijderd

[oude versie 8 juli 2025]

Initiatiefnemer: Hetty Laverman Berbée, stichting Tussen Vecht en Eem
Thema: Ondersteuning erfgoedparticipatie

Regionale Brainstorm Tussen Vecht en Eem van en door historische verenigingen/kringen over hun toekomstperspectief, met meedenkkracht van gerelateerde vrijwilligersorganisaties, gemeenten, historische archieven, onderwijsopleidingen, en mogelijk andere. Gezamenlijk een agenda opstellen voor de toekomst.

Aanleiding
Nogal wat lokale historische verenigingen/kringen hebben het moeilijk. Ze dreigen te verdwijnen omdat bestuursfuncties en vrijwilligersfuncties te weinig ingevuld worden en "jonge" aanwas vaak stagneert. En dat terwijl de ledenaantallen veelal gegroeid zijn.

Vanwege het (gedigitaliseerde) collectieve geheugen van deze organisaties over de lokale cultuurgeschiedenis, zou het verdwijnen ervan een enorme aderlating betekenen voor de samenleving en voor het lokale bestuur in het bijzonder. Er liggen kansen als de organisaties zich (nog) bewuster worden van hun "kapitaal" en hiermee de lokale samenleving helpen, bijvoorbeeld met kennis van de lokale geschiedkundige, cultuurhistorische situaties bij ruimtelijke ontwikkelingen, in het geschiedenisonderwijs en burgerschapskunde op scholen, in programma’s voor zingeving en verbondenheid.

Hoe kunnen deze organisaties meer partner van gemeenschappen en gemeenten worden? Gemeenten zouden op hun beurt de organisaties meer positie kunnen geven en wellicht (meer) financieel of facilitair ondersteunen.

Activiteit 1
Onderzoek onder Historische Verenigingen. Er zijn er ca. 800 in Nederland, met x aantal leden. We starten vanuit een regionale aanpak (met aanvulling van eerder onderzoek uit het land) naar wat hen bezighoudt, hoe het werkt, en waar oplossingen voor nodig zijn. Het onderzoek wordt voorbereid met lokale verenigingen samen met een relevante onderzoekdeskundige.

Als eerste wordt gedacht wordt aan thema’s als:

• Erfgoed in alle facetten oppakken, inclusief immaterieel erfgoed;
• Aantrekkelijker worden voor jongere generaties;
• Een rol spelen bij geschiedenis en burgerschapskundeonderwijs kinderen en volwassenen;
• Sociale functie, zingeving (verbonden voelen met gemeenschap, inzet talenten-passie-ervaring);
• Hulp of faculteiten bieden aan nieuwe initiatieven die erfgoedcultuurgeschiedenis raken;
• Kansen om kennis en ervaring in te zetten voor lokale vragen en vraagstukken;
• Samenwerkingsverbanden tussen lokale organisaties onderling en regionaal tussen verschillende kringen.

Activiteit 2
Een landelijke netwerkdag organiseren waarvoor alle 800 kringen breed worden uitgenodigd. Resultaten van dit onderzoek worden gepresenteerd. Ook is aandacht voor eerder gedaan relevant regionaal-provinciaal onderzoek. De resultaten worden vervolgens in workshopvorm verder uitgewerkt. Doel: opstellen van een gezamenlijke visie op het belang van historische verenigingen/kringen, hoe gemeenschappen en gemeenten dit belang kunnen ondersteunen en op welke gebieden ze een bijdrage kunnen vragen van historische verenigingen/kringen.

Activiteit 3
Verslag/manifest/voorlichting voor gemeenten en gemeenschappen.

(Mogelijke) samenwerkingspartners:

• KNHG ( Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap)
• RUG (geschiedenis en onderwijs) en via hen aankomend promovendus
• Historische archieven
• Omgevingseducatie OGVE
• Steunpunten erfgoed
• Genealogiekoepel CBG (Centrum voor familieonderzoek)
• IVN - natuur

Aansluiten Faro-kernwaarden:

• Participatie: dat moet blijken uit de aanpak en uitwerking, speerpunten en werken in netwerken
• Breed erfgoedbegrip: kennis van burgers op waarde schatten
• Verbinding met kwaliteiten van de leefomgeving
• Verbinding met sociaal domein

Oproep
Voor het welslagen van dit initiatief is een brede basis van belang. Welke clusters van historische verenigingen en/of samenwerkingspartners willen zich aansluiten zodat we het initiatief gezamenlijk kunnen indienen?

Hetty Laverman Berbée
Lid bestuur netwerk regionaal netwerk geschiedenis, cultuurhistorie stichting Tussen Vecht en Eem,
www.tussenvechteneem.nl/organisatie

M. 06-23618314
E. h.m.lavermanberbee@gmail.com

Succes Hetty. Mooi project.
Je hebt het behoeftenonderzoek van Brabants Heem al gehad als het goed is.

Beste Hetty, Wat een mooi, en ook uitdagend initiatief! Voor het CBG programma over familiegeschiedenis en migratie werken we samen met verschillende genealogische verenigingen, en willen we ook de banden tussen particulieren en professionals versterken. Ik denk dat we van elkaars ervaringen kunnen leren, maar dat het voor jullie ook interessant kan zijn mee te kijken in de praktijk van genealogische verenigingen, en hun aanpak op het gebied van actualisering etc.

Laten we hierover contact houden! en check ons initiatief: https://faro.cultureelerfgoed.nl/thoughts/3143

Barbara, CBG Centrum voor familiegeschiedenis

Interessant initiatief, Hetty. Het raakt ook aan onze eigen activiteiten. Daarom zijn we graag betrokken wat betreft de Utrechtse historische verenigingen.

Mieke Heurneman, Landschap Erfgoed Utrecht

Beste Hetty,

Vanuit de DDA Nederlandse vereniging voor metaaldetectie wil ik ook wel aansluiten. Ik herken de uitdagingen.

Goed initiatief Hetty,

Ja het is belangrijk om de activiteiten en uitdagingen van Historische Verenigingen in beeld te brengen. Ik ben ook benieuwd naar de reactie van formele erfgoed organisaties.

Als historische vereniging ik mij vaak weinig welkom in de formele erfgoedsector. Er wordt wel gezegd dat vrijwilligers belangrijk zijn, maar in de praktijk merk ik vooral afstand. Onderzoeken gaan over de rol van vrijwilligers bij en voor formele organisaties. Niet over vrijwilligers die bij Historische Verenigingen werken en ook niet over de informatie die lokale verenigingen verrijken en beschikbaar stellen via hun eigen websites.

Wanneer ik op zoek ga naar samenwerking of ondersteuning, komen ik al snel terecht op websites vol lange beleidsteksten en academische verhalen. Ik kan het allemaal wel lezen, maar zoiets kost veel tijd en dat gaat ten koste van mijn toch al beperkte vrijwillige onderzoekstijd. Het lijkt erop dat actieve marketing naar historische verenigingen ontbreekt.

Dat gevoel wordt sterker wanneer ik een financieringsaanvraag doe. In plaats van dat er wordt meegedacht, krijgen we een formalistische reactie terug: *“Kunt u aangeven in welke beleidscategorie uw idee valt?”* Of een aanvraag loopt vast op de vraag naar *bronhouderschap*, terwijl wij juist ervaren dat bronhouderschap veel breder kan worden ingevuld dan alleen institutioneel. Het is frustrerend dat goede ideeën zo blijven steken in formele procedures.

We zouden zo graag zien dat er meer gekeken wordt naar wat er wél mogelijk is, dat er meer ondernemerszin en begeleiding is om ons wegwijs te maken in het doolhof van regels en regelingen. Nu voelt het vaak alsof instellingen vooral uitleggen waarom iets niet kan.

Ook bij digitale projecten zien we dit terug. Wij willen graag aansluiten bij ontwikkelingen rondom data-uitwisseling en FAIR-principes, maar de eisen en standaarden zijn vaak te hoog gegrepen voor een vrijwilligersorganisatie. Tegelijkertijd experimenteren wij en andere lokale verenigingen met nieuwe modellen, maar die ervaringen lijken nauwelijks serieus genomen te worden door de formele erfgoedsector. Daarmee blijft veel waardevolle informatie van lokale vrijwilligers, evenals het controleren, schonen en verrijken van data, onbenut liggen. Dit is zonde, want juist hier zit de kracht en betrokkenheid van duizenden vrijwilligers die dagelijks met erfgoed bezig zijn.

Zo blijft bij ons het beeld hangen van een erfgoedsector die formeel, weinig uitnodigend en soms zelfs ondoordringbaar is. Terwijl wij met passie, kennis en grote betrokkenheid werken aan het bewaren en delen van lokaal erfgoed, voelen we ons niet altijd serieus genomen – en gaat veel waarde verloren die samen juist benut zou kunnen worden.

**Herkennen anderen in de community dit beeld?** Wij geloven dat er kansen liggen om dichter bij elkaar te komen: door ervaringen van vrijwilligersorganisaties en formele instellingen te verbinden, kunnen we samen het erfgoedveld sterker en inclusiever maken. We nodigen iedereen uit om samen te onderzoeken hoe we elkaars kracht beter kunnen benutten – met ruimte voor passie, lokale kennis én de noodzakelijke structuren.

Groet, Michiel

In Gelderland hebben we in 2023 een onderzoek gedaan naar de historische verenigingen in Gelderland. De resultaten daarvan kun je vinden op de website van Erfgoed Gelderland: https://erfgoedgelderland.nl/over-ons/historische-verenigingen/ Jaarlijks organiseren we een netwerkdag voor historische verenigingen onder de naam 'Het Juiste Loket'.

Mijn beleving als contactpersoon Historische verenigingen bij Erfgoed Gelderland is dat de verenigingen vooral lokaal georiënteerd zijn en wel willen samenwerken, maar opzien tegen te veel reistijd. Er zijn binnen Gelderland al een aantal gemeentelijke/regionale samenwerkingen van historische verenigingen. Daar zien wij een grote meerwaarde. In Gelderland willen we ons daarom vooral focussen op het stimuleren van gemeentelijke en regionale samenwerking tussen de historische verenigingen waarbij ik vaak als contactpersoon vanuit Erfgoed Gelderland aanhaak.

Een landelijke activiteit vanuit bovenstaand initiatief blijf ik wel met veel interesse volgen.

Groet, Henriette Ruinen - Erfgoed Gelderland

Mooi initiatief Hetty, zoals je weet denken we altijd graag met je mee! Ook in Zuid-Holland zien wij verenigingen worstelen met deze materie. We organiseerden er al eens een bijeenkomst over ('Tools voor de toekomst'). Daar bleek al dat er jammer genoeg geen sprake is van quick fixes, maar de noodzaak om je als vereniging te blijven ontwikkelen en misschien zelfs opnieuw uit te vinden. Ik zie ook raakvlakken met de Expeditie Nieuwe Gezichten, een eerder Faro-project. Deze workshopserie bieden we in Zuid-Holland aan als 'Samen op zoek naar nieuwe vrijwilligers', waarbij deelnemers met een andere blik leren kijken naar de eigen organisatie en organisatiecultuur.

Beste Henriette en Marloes,

Wat ik niet kan vinden in jullie rapportage, en waar ik wel benieuwd naar ben, is met welke uitdagingen verenigingen worstelen. En ook, wat ze kunnen en willen delen. Over wat voor informatie en producten hebben we het dan?
En tot slot, heel belangrijk, kennis, ervaring en vaardigheden hebben ze in huis?

Kunnen jullie daar e.e.a. over toelichten?

Groet, Michiel

Dag Michiel, ik hou het even bij de Zuid-Hollandse verenigingen en kleine erfgoedorganisaties die naar onze cursussen en bijeenkomsten komen en die we goed kennen. Je kunt dan concreet denken aan uitdagingen als: de gemiddelde leeftijd van de donateurs blijft maar stijgen, bestaan we nog over 10 jaar? Of: hoe bereiken we jongeren met onze activiteiten? De jongeren in onze omgeving met interesse in geschiedenis doen hun eigen dingen, hoe spelen we daar op in? Of: onze gemeente heeft wel budget voor (externe) specialisten op het gebied van cultuurhistorie, maar weet de weg naar onze vereniging niet altijd te vinden als het gaat om lokale expertise. Hoe kom je aan tafel bij de juiste mensen op het juiste moment, hoe blijven we relevant? Het uitwisselen van kennis en ervaringen tussen bestuurders onderling is dan heel waardevol.

Dank voor jullie 'meedenkkracht' tot nu toe namens TVE. En aan de zeker 50 Historische Verenigingen/Kringen HVK's die rechtstreeks naar

Het is een heel proces waarin we ons met elkaar in bevinden. Dan is het goed ons bewust te zijn dat ieder van ons aan de slag is, niet alleen om 'systeemvinkjes' te halen , maar om werkelijk tot een vernieuwende , elkaar versterkende , inspirerende aanpak, te komen: geen consumenten-, geen 'zo doen we het altijd al zo '-patroon, maar werken aan ander gedrag ontwikkelen, benutten. En plezier hebben van elkaars deskundigheid en competenties.

De vraag bij de bespreking van ons inititief afgelopen dinsdag of als thema ook niet 'Ondersteuning erfgoedparticipatie' aangekruist had moeten worden naast met name 'Erfgoedbewustzijn en educatie'.

Erfgoedbewustzijn ( aansluiten bij de maatschappelijke onderwerpen en ontwikkelingen op erfgoedvlak)

en educatie (gedragsveranderingen om daar succesvol aan te kunnen werken geldt ook voor HVK's. )

Thema 'Ondersteuning erfgoedparticipatie': die vraag wat nodig is aan ondersteuning zagen we als onderdeel van ons project. Maar je kunt het ook interpreteren als steun in die zoektocht. In die zin zou TVE het wel aankruisen.

Bijgaand de bijgewerkte tekst van de pitch, gehouden op afgelopen dinsdag op de initiatievendag Faro.