Europa: zit er (nog) klaviermuziek in erfgoed?

Initiatiefnemer: Geelvinck Muziek Musea
Thema: Internationaal

Projectvoorstel voor Europa-breed Faro-gerelateerd onderzoek naar participerende erfgoedzorg voor historische klavierinstrumenten, daaraan verbonden muzikaal en technisch immaterieel erfgoed, erfgoedgemeenschappen en gebouwd erfgoed.

Muziek is een significante drager van onze collectieve identiteit. Bij de vorming van het huidige democratische Europa vormde muziek één van de 'Bildungs'-hoekstenen. Muziek geldt enerzijds als uiting van culturele autonomie. Anderzijds geeft het uiting aan pan-Europese culturele binding. De Raad van Europa benoemt muziek expliciet als krachtig middel voor interculturele dialoog, essentieel voor gemeenschapsvorming en democratische participatie, en drager van vrije expressie en sociaal commentaar. Klavierinstrumenten zijn kenmerkend voor deze traditionele Europese muziekcultuur: van carillon tot tafelpiano, van kerkorgel tot accordeon, van portatief tot synthesizer.

Interesse in het materieel en immaterieel muzikaal erfgoed en hergebruik of recycling daarvan in hedendaagse muzikale expressie, kent golfbewegingen. Door culturele veroudering gepaard aan toenemende vergrijzing binnen groepen in de samenleving, die zich bepaalde muziekgenres hadden toegeëigend, blijft intergenerationele overdracht goeddeels uit, dreigt daardoor immaterieel erfgoed te verdampen, wordt het daaraan verbonden materieel erfgoed redundant en gaat dan veelal verloren. Met het uitsterven van de generatie, die in de jaren '60-'70 radicale verandering zocht – waaronder terugkeer naar de "authentieke" muziekuitvoering – dreigen ambachten, collecties en archieven te verdwijnen, niet alleen in Nederland, maar Europa-breed. Deze problematiek treft met name de semi-immobiele klavierinstrumenten. Dit zijn instrumenten van een zekere omvang en mechanische complexiteit, die, mede vanuit behoudsoverweging, op een vaste (erfgoed)locatie gesitueerd zouden moeten worden.

Het project betrekt Europa-breed professionele en particuliere/amateur stakeholders:

• onderzoek naar vernieuwende, participerende erfgoedpraktijk, zowel immaterieel (technisch vakmanschap), als materieel (presentatie/interpretatie), en best practices;
• onderzoek naar mogelijkheden opzet Europees samenwerkingsnetwerk:
  • modernisering presentatie (dekoloniserend/interdisciplinair/transcultureel);
  • participatiepraktijk als leerplaats voor vakopleiding ambachten;
  • Europa-brede beoordeling museale waarde bij ontzamelingsprocedures;
  • inzet historische/replica instrumenten en vakbibliotheken/archieven voor broedplaatsen interdisciplinaire en multiculturele creatieve makers;
• onderzoek naar potentiële participatie eigenaren/beheerders van gebouwd erfgoed en met lokale/bi-culturele erfgoedgemeenschappen als co-stakeholders muzikaal erfgoed.

Doel is praktijkgerichte structurele systeemverandering op het snijvlak van welzijn, erfgoedzorg (technische ambachten/collecties/gebouwd erfgoed) en muziekpraktijk, zowel professioneel (creatieve makers / uitvoerders) als door amateurverenigingen. Naast praktisch resultaat voor deze niche, levert het sectorale kennisontwikkeling.

Initiatief is van Geelvinck Muziek Musea (vijf musea/stichtingen met collecties semi-immobiele klavierinstrumenten gedragen door vrijwilligers) met penvoerder Stichting Museum Geelvinck; medebetrokkene is o.a. Stichting EPTA Documentatie- en Studiecentrum (bibliotheek en archief van de European Piano Teachers Association, ondergebracht bij Geelvinck Muziek Musea). Er is interesse voor deelname getoond door sKBL, Centre Europeèn de la Musique, REMA-European Early Music Network en vanuit ICOM Music, ICLCM, IMC, Europa Nostra en ICOMOS Europe Group.