Ruimte voor nieuwe generaties

Initiatiefnemer: Stichting Act!On
Thema: Internationaal

Een project gericht op co-creatie met jongeren en kennisuitwisseling over erfgoed en herinneringen rondom oorlog, dictatuur en polarisatie in Europese landen met als doel om samen met jongeren nieuwe narratieven en methoden te ontwikkelen die aansluiten bij de huidige tijd en bewustwording van historische gebeurtenissen en hun impact op nieuwe generaties vergroten.

Voorgeschiedenis
In 2023 organiseerde Stichting Musea en Herinneringscentra 40-45 (SMH) een eerste pilot over co-creatie met jongeren en instellingen die zich bezighouden met de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. De resultaten werden gepubliceerd in de Roadmap Co-creatie. Het dominante narratief over de Tweede Wereldoorlog in Nederland blijkt soms problematisch te zijn voor jongerenbetrokkenheid. In 2024 onderzocht Stichting Act!On, in opdracht van SMH, samen met Europese jongeren en instellingen, hoe duurzame co-creatie met jongeren gerealiseerd kan worden. Erasmus+ heeft reeds een bijdrage toegekend voor een deel van dit project (jongerenbijeenkomsten).

Waarom
Bronnen, collecties en herinneringen rond oorlog, dictatuur en polarisatie in Europa zijn dragers van een belangrijke boodschap: ‘Nooit meer’. Deze geschiedenissen vormen een gedeeld Europees erfgoed. Echter, jongeren voelen zich vaak niet aangesproken door de huidige herinneringscultuur en missen relevante perspectieven in de verhalen en de concrete betekenis voor het heden. Veel jongeren voelden zich in 2025 vervreemd van de activiteiten rondom 80 jaar bevrijding in het licht van de actuele huidige gebeurtenissen en het gemis van de Impact van het verleden op het handelen in het nu. Jongeren willen stilstaan bij eigen ervaringen en trauma's en nieuwe impulsen aan de herinnering toevoegen en bijdragen aan Impact voor het heden en hun toekomst.

Wat
Het project omvat een jongerenuitwisselingstraject (met bijeenkomsten in Bosnië, Duitsland en Nederland) en drie lokale co-creatieprojecten (Nationaal Onderduikmuseum Aalten - Nederland, Muzeul Județean de Istorie și Arheologie Maramureș - Baia Mare, Roemenië en Bosansko narodno pozorište Zenica - Bosnië), waarbij herinneringsinstellingen samen met jongeren werken aan aanpassingen in organisatie, werkwijze, werkvormen en het narratief. Het doel is om jongeren te betrekken en hen mee te laten bepalen. Bouwen aan vertrouwen tussen deze instellingen en jongeren en het ervaren van lokaal erfgoed door jongeren is daarbij belangrijk.

Voor een goede verankering in de organisaties en de het veld worden coaching sessies, intervisie en kennisdelingsbijeenkomsten georganiseerd. Dit gebeurt door middel van digitale ontmoetingen en live-bijeenkomsten van de jongeren en de jongeren met de organisaties. Ten slotte worden de ervaringen van het co-creatieproces en de inhoudelijke waarnemingen vastgelegd in een vakkundige roadmap, die (inter-)nationaal wordt gedeeld en tijdens een slotevent in Nederland wordt gepresenteerd waarbij het brede veld en de koepelorganisaties worden meegenomen in de kennis om een duurzame implementatie te bevorderen. Vanuit Faro wordt een bijdrage gevraagd om deze opgedane kennis (inter-)nationaal te delen.

Lokale stappen
De drie organisaties werken ieder met hun team en een jongerengroep aan lokale projecten. Het doel is om concrete resultaten te bereiken met een methodiek die aansluit bij de jongeren en mede door hen is vormgegeven. De jongeren bepalen mede de inhoud en vorm van het project. Zichtbaarheid en representatie versterken het vertrouwen, en de instellingen ondersteunen jongeren in het ontwikkelen van kennis en vaardigheden.

Europese jongerenseminars op herdenkingsplekken
Jongeren uit elk deelnemend land organiseren internationale seminars om zich te bekwamen in de historische gebeurtenissen en de relevantie voor het heden. Na introspectie en uitwisseling van perspectieven, richten ze zich op de rol die ze kunnen en willen vervullen. Vervolgens worden strategieën ontwikkeld om meer jongeren te betrekken bij lokale projecten. Eén bijeenkomst vindt plaats in Bosnië (Zenica/Srebrenica), en de andere locatie in Duitsland (München).

Gedurende het 18 maanden durende project komen ook de organisaties met de jongeren regelmatig bijeen om ervaringen en kennis uit te wisselen, zowel fysiek als via video calls. Dit ondersteunt het proces en helpt een toekomstperspectief te ontwikkelen. De jongeren delen hun ervaringen met elkaar en met het veld tijdens het slotevenement in Nederland. Hetzelfde geldt ook voor de betrokken organisaties.

Resultaat
‘Ruimte voor nieuwe generaties’ zorgt voor een duurzaam verankerde gelijkwaardige samenwerking tussen instellingen en jongeren, die gedragen wordt door medewerkers en vrijwilligers. Daarnaast draagt dit project bij aan een duurzaam internationaal netwerk rondom co-creatie dat na afloop verder wordt uitgebreid. Als tastbaar resultaat wordt een concrete roadmap opgeleverd met handvatten voor co-creatie voor het erfgoedveld. De uitkomsten worden internationaal gedeeld door de ‘International Sites of Conscience’, via koepels als ICOM, Nemo en in Nederland met andere erfgoedinstellingen via erfgoedhuizen, de Faro-werkgroep participatie en opleidingen.

Organisatie en deelnemers
De projectleiding is in handen van Stichting Act!On (Annette Schautt en Idske Bakker). Een kernteam, bestaande uit vertegenwoordigers van organisaties en de jongeren adviseren de projectleiding en helpen het proces te begeleiden en te monitoren. Daarbij zijn de behoeften van de deelnemers en het faciliteren van een goed verlopend en vruchtbaar proces het uitgangspunt.

De ‘jongerencommunity WO2’ vervult in Nederland de aanvoerdersrol. De groep wordt internationaal uitgebreid met jonge vertegenwoordigers van de vijf landen die betrokken zijn bij het project.

De organisaties die lokale co-creatie projecten doorvoeren zijn:

• Nationaal Onderduikmuseum Aalten (Nederland);
• Muzeul Județean de Istorie și Arheologie Maramureș (Baia Mare, Roemenië);
• Bosansko narodno pozorište Zenica (Bosnië en Herzegovina).

Het NS-Dokumentationszentrum München (Duitsland) is partner in kennisdeling. Zij willen in een latere fase zelf een co-creatieproject met jongeren doorvoeren. In dit project zijn ze host van een bijeenkomst.

Voor methodische begeleiding wordt samengewerkt met Justine de Mayo (Parijs) namens de internationale koepel ‘International Coalition of the Sites of Conscience (ICSC)’, die ook hun medewerking in de kennisdeling binnen het internationale veld hebben toegezegd. Act!On wil met behulp van Faro het nationale veld bedienen.