Blog 2: Jongerenwerving – Het doorbreken van de status quo

Na het schrijven van onze vorige blog hebben wij alles op alles gezet om daadwerkelijk jongeren te spreken te krijgen. We wisten van tevoren al dat dit een behoorlijke uitdaging zou worden. Daarom hebben we flink gebrainstormd over hoe we interactie met jongeren kunnen faciliteren. Hier een inkijkje in ons proces.

Van eerdere inspanningen hebben wij geleerd dat de woorden ‘archeologie’ en ‘erfgoed’ onder jongeren al snel een barrière opwerpen: jongeren voelen zich vaak niet deskundig genoeg om erover mee te praten. Dit roept de vraag op: wat is archeologisch erfgoed überhaupt? Hoewel wij geloven dat iedereen dagelijks te maken heeft met archeologisch erfgoed, lijkt het begrip te abstract voor jongeren om er concreets over te spreken, zelfs als het om hun eigen ervaringen gaat. Hoe krijg je jongeren dan toch aan het praten over dit onderwerp?

Om in contact te komen met jongeren voor ons onderzoek, wilden wij twee activiteiten organiseren die werden voorgesteld door onze jongerenachterban: ‘Historisch Koken’ en ‘Bordspellen door de Eeuwen Heen’. Door jongeren iets aan te bieden dat zij al doen of al leuk vinden, maar dan in een historische setting, hoopten wij hun gedachten rondom archeologisch erfgoed te prikkelen. Helaas bleek dit lastiger dan gedacht: locaties bleken niet beschikbaar, communiceerden moeilijk, of plannen werden op het laatste moment geannuleerd. Na vele mailtjes en telefoontjes stonden we nog steeds met lege handen.

Het is met enige zekerheid te stellen dat het eenvoudiger was geweest om jongeren via scholen te werven - daar moeten ze toch heen. Hoewel dit ongetwijfeld een hoop moeite (en tijd) had bespaard, geeft het ook meteen het probleem weer. Het verplichte karakter van de meest voorkomende omgang met archeologisch erfgoed onder jongeren (schoollessen, klassenuitjes en verplichte familietripjes) zet de toon voor hun interactie met erfgoed.

Hoewel dit niet altijd een negatieve toon hoeft te zijn (een museumbezoek met klasgenoten kan ontzettend leuk zijn), vindt interactie dan plaats binnen sterk afgebakende kaders. Wij willen juist weten in hoeverre jongeren bereid zijn om zélf investeringen te doen, in groepsvorm of op individuele basis, om met archeologisch erfgoed om te gaan. Hoewel het zaadje geplant kan worden aan de hand van verplichte activiteiten, is het echte vraagstuk hoe de relatie tussen jongeren en archeologisch erfgoed binnen de context van de vrije wil eruitziet. Hoezeer zijn jongeren bereid om te investeren, wat houdt hen tegen hierin en wanneer vinden zij dat de investering de moeite waard was? Blijven de jongeren het geplante zaadje koesteren vanuit hun vrije wil, wanneer verplichte spelregels zijn veranderd in een eigen visie?

Gelukkig is het uiteindelijk toch gelukt om een partner met een authentieke locatie voor de activiteit Historisch Koken: middeleeuws erf de Bergkamp in Amersfoort. Wellicht heeft u de poster van het evenement ‘Bijt de Tijd’ gezien, dat plaatsvond op 28 april jl.? Het was een fantastische dag, waarop met veel enthousiasme werd gereageerd. Tijdens de evaluatie werd vooral het sociale aspect benoemd. De jongeren waren enthousiast over het samenzijn en samenwerken. Het koken gebeurde inderdaad collectief, onder begeleiding van professioneel kok Joeri Kruijt. Van houthakken en het aanmaken van het vuur, tot het snijden en op smaak brengen met bekende en onbekende ingrediënten; het was een relateerbare en toch nieuwe ervaring. Terwijl de middeleeuwse bouillon en bonenstoof stonden te sudderen, kwam de groep op een natuurlijke manier in gesprek over, jawel, archeologisch erfgoed.

We bewezen nogmaals dat archeologisch erfgoed niet centraal hoeft te staan als je het daar wel over wil hebben met jongeren. Op een bloedhete lentedag reisden we naar Hoorn om respondenten te werven, met een gekke, grote tas vol… ‘Archeologisch Blikgooien’. Dat was niet zomaar. Tijdens onze eerdere gesprekken met jongeren werd duidelijk dat ze waarde hechten aan interactiviteit, met nadruk op activiteit. Om gesprekken te faciliteren dachten wij eraan om jongeren ‘archeologie’ (lees: koffiemokken, plantenpotten, borden) stuk te laten gooien. Welke reacties zou het vernietigen van dit ‘archeologisch erfgoed’ teweegbrengen? Hechten ze waarde aan het bewaren, of maakt het ze niet uit dat ze ‘archeologie’ stukmaken? Hoewel out-of-the-box gedacht, zoals we graag doen, was dit plan vanzelfsprekend onhaalbaar (of zelfs gevaarlijk) en werd een alternatief bedacht. Op grote conservenblikken plakten we afbeeldingen van Nederlandse archeologische vondsten, waar jongeren zonder schroom ballen naar mochten gooien.

Op de vraag “Wil je archeologisch blikgooien?” werd met grote interesse, maar ook met begrijpelijke twijfel gereageerd. We merkten snel dat de deelnemers liefst alleen participeerden in sociale context, door samen met vrienden aan deze bijzondere activiteit deel te nemen. We vroegen ze daarom een goed verhaal te vertellen aan de hand van de ‘objecten’ die ze omgooiden, waar de vriendengroep ze op scoorden. Gelach volgde en de meest creatieve verhalen kwamen voorbij. Geheel onverwacht stelden de jonge deelnemers allemaal dezelfde vraag: "Maar wat zijn dit nou eigenlijk voor spullen?” Daar was ons haakje naar inhoudelijke gesprekken die wij niet voor mogelijk hielden. Jongeren deelden op een natuurlijke manier hun ervaringen met archeologisch erfgoed en hun meningen en waarden. Het bleek opnieuw dat gesprekken over archeologisch erfgoed organisch tot stand kunnen komen, juist door niet te beginnen bij het begrip 'archeologisch erfgoed'.

Inmiddels hebben we de eerste ronde aan interviews volbracht en zijn goed onderweg met de tweede ronde. In de volgende blog vertellen we jullie graag over de preliminaire inzichten die we tot nu toe verkregen hebben!