Atlas van de oversteek: de naoorlogse migratie vanuit Indonesië naar Nederland

Erfgoed draait om mensen. Dat wordt weer eens duidelijk bij het erfgoed van het Indisch Herinneringscentrum in de vorm van persoonlijke verhalen over familiegeschiedenis. Gedeelde ervaring was daarbij belangrijk, zoals blijkt uit het boek Atlas van de oversteek.

Een eerste blik op deze pagina, laat de zogeheten spijtoptanten zien, die de oversteek vanuit Indonesië naar Nederland hebben gemaakt. Het ging om Indische Nederlanders die banden hadden met het voormalig Nederlands-Indië. Een spijtoptant is iemand die eerst koos voor de Indonesische nationaliteit, maar later toch de Nederlandse nationaliteit heeft aangenomen. Door bepaalde omstandigheden vroegen mensen weer de Nederlandse nationaliteit aan. Uit een beschrijving van het archief NASSI (Nationale Actie Steunt Spijtoptanten Indonesië) van het Nationaal Archief, blijkt de lastige keuze die Indonesiërs hadden ten tijde van de dekolonisatie. Bleven zij warga negara (Indonesisch staatsburger) of kozen ze voor de Nederlandse nationaliteit? De grootste uitdaging waar zij voor stonden, was dat zij door de Indonesische bevolking anders werden behandeld, ook al kozen ze voor de nationaliteit die daar gemeengoed was.

In de jaren 1956 en 1957 werden de meeste optanten zich bewust van de economische neergang van het vrijgevochten Indonesië. De Indische Nederlanders zagen vanaf toen hun situatie ernstig verslechteren: ze werden blootgesteld aan ontslag, ziekte zonder uitzicht op genezing en verpaupering. Dit waren redenen om uiteindelijk spijtoptant te worden, en te emigreren naar Nederland.

Wat laat de atlas zien?
Ruim 300.000 mensen uit Indonesië en omstreken zijn gevlucht na het oorlogsgeweld, en op drift geraakt richting Nederland. Dit gebeurde tussen 1945 en 1968 in zes migratiegolven. Deze mensen waren persoonlijk betrokken bij het proces van dekolonisatie. Het boek gaat over hun verhaal, wat compact wordt beschreven met infographics, beeldmateriaal, tekst en twaalf persoonlijke verhalen. Vooral dat laatste is indrukwekkend.

Het Indisch Herinneringscentrum, door wie het boek voornamelijk tot stand is gekomen, wil de verhalen die van generatie op generatie worden doorgegeven, zoveel mogelijk behouden. Het is voor iedereen die meer wil weten over het koloniale verleden, en de doorwerking daarvan.

Permanente tentoonstelling: Ons land - dekolonisatie, generaties, verhalen
De Atlas van de Oversteek sluit mooi aan op de tentoonstelling die nu te zien is in het Indisch Herinneringscentrum in Den Haag. De tentoonstelling laat zien wat voor impact de grootste migratiegolf heeft gehad. Momenteel hebben ongeveer twee miljoen mensen een band met de voormalige kolonie. De verhalen, die tijdens de expositie worden verteld, vormen slechts een momentopname. De bewustwording van het koloniale verleden zelf, en de doorwerking daarvan is een nog steeds lopend proces. Het soort erfgoed dat ons allemaal raakt, en aangaat.

Meer informatie over dit boek bij uitgever Walburg Pers.