Op 1 januari 2024 treedt de Omgevingswet in werking. Deze nieuwe wet bundelt en vereenvoudigt regels voor onder meer bouwen, ruimtelijke ordening, milieu en natuur. De Omgevingswet geeft ook regels voor het behoud van cultureel erfgoed in de fysieke leefomgeving. Iedereen die iets wil met onroerend erfgoed – bijvoorbeeld het verstoren van een beschermd archeologisch monument of het restaureren van een monumentale kerk – krijgt dus vroeg of laat met deze wet te maken. Dit geldt ook voor het participeren in ruimtelijke plannen waarvan cultureel erfgoed deel uitmaakt, zoals de gemeentelijke omgevingsvisie of het omgevingsplan.
De Uitvoeringsagenda Faro (december 2022) noemt de invoering van de Omgevingswet als een kans om de betrokkenheid van inwoners bij de leefomgeving opnieuw vorm te geven. De wet benoemt het belang van participatie voor omgevingsvisies, -programma's en -plannen, maar biedt overheden ook ruimte dit naar eigen inzicht invullen. Erfgoedparticipatie verdient een actieve stimulans binnen alle activiteiten en netwerken die een rol spelen bij de implementatie van de wet om van "een kans" "de realiteit" te maken.
Met het oog op de aanstaande invoering van de Omgevingswet organiseert de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed op 13 december 2023 weer een bijeenkomst voor het erfgoedveld, waarin wordt stilgestaan bij de belangrijkste veranderingen die de wet met zich meebrengt voor cultureel erfgoed. De bijeenkomst richt zich met name op gemeenteambtenaren en anderen die professioneel bezig zijn met erfgoedzorg. Zie voor meer informatie en aanmelden: https://www.cultureelerfgoed.nl/actueel/agenda/2023/12/13/erfgoed-en-de-omgevingswet