Paalwormen: de eerste Faro participant in de klimaatverandering heeft zich gemeld.

Op Linkedin reageerde ik op het Platform Klimaat en Erfgoed. Over paalwormen en archeologisch erfgoed. En eerst excuus, ik reageerde vrij scherp misschien - de aard van sociale media - daarom allereerst, het is natuurlijk belangrijk dat het Platform Klimaat en Erfgoed er is. Het komt te laat, maar dat doen archeologen nu eenmaal altijd: we komen pas in actie als vernietiging onvermijdelijk is. Maar het is goed dat het er is. En het moet ook gezegd, voor ik mijn rant hieronder weer oppik, de geïnterviewde heeft - vooral aan het eind van het artikel - een genuanceerde boodschap over leren over de integratie van mensen en omgeving. Ik denk dat mijn boodschap uiteindelijk ook niet hem treft, waarvan acte, maar wel de klassieke beschermingsvibe die het onderwerp uitstraalt en vooral de titel: 'Klimaatverandering bedreigt ook erfgoed onder water'

Dus toen schoot ik uit mijn slof....want kom nou even: scheepswrakken, paalwormen, schade en anders snel opgraven, dataverlies voorkomen? Is dat, met alle respect, ons antwoord op dit proces op mondiale schaal??? Onder welke steen.....sorry ik wordt toch weer te scherp....Maar echt, we gaan de mate waarin de planeet op dit moment antwoordt op onze aanwezigheid als erfgoedsector toch niet benaderen vanuit de de uiterste schemerzone van de effecten: het verlies van een paar (lullige) scheepswrakken? Sorry, zei ik lullige...dat wou ik niet zeggen, het is een prachtig vak, scheeparcheologie, ik ben stik jaloers op de mensen die er echt wat van weten en het voorrecht hebben in zo'n onderwerp hun passie te mogen leven en dat meen ik oprecht...maar opnieuw fak... is dit de "alarmerende boodschap", HET antwoord van de archeologie op de actualiteit van klimaatverandering? "Hoe redden we de data?" O....M....G.....We are so fucked.

sorry, nogmaals sorry.

Maar goed...net een slagje dieper overdacht en na diep ademhalen, viel me ineens het kwartje. Dit is een tijdsschaalwisseling! De klimaatverandering plaatst menselijk archeologisch erfgoed, dat tot nu toe altijd lekker veilig een periode besloeg van slechts 12.000 jaar, of 300k jaar of een schattige 1000k jaar (afhankelijk van je fanbase) ineens in een geologische tijdschaal. En iedereen die wel eens een geologische tijdschaal heeft gezien weet hoe onvindbaar flinterdun onze eigen context daarin is. Waar de archeologische sector door de klimaatverandering bezig is achter te komen, is dat het eigenlijk nooit echt over ons ging in de archeologie van de planeet. Dat is een ruw ontwaken.

Wat ik dus hoop dat we niet gaan doen ten aanzien van de klimaatverandering is onszelf en onze 20e eeuwse archeologische uitgangspunten en aanpak monumentaliseren. De kans dat dit houdbaar blijkt, lijkt mij zeer gering. Ook 'nu snel alles opgraven', waar het artikel naar hint, breekt nog steeds niet met de overmoed van 200 jaar archeologische traditie in Nederland die zegt dat wij zo belangrijk zijn. Het stevent af op een tijd waarin weinigen zich nog kunnen verplaatsen in die inspanning die we nu aan het leveren zijn en die zij misschien zelfs met terugwerkende kracht zullen veroordelen, want het onderliggende probleem wordt niet geadresseerd: "Vandaag biedt koningin Amalia haar excuses aan voor de Nederlandse archeologie van voor 2050".

Wat ik hoop dat we wel gaan doen, is archeologisch erfgoed herdefiniëren in haar brede context: die van de hele planeet waarin de mens, zeer tijdelijk, een rol speelt in een uiterst fragiele balans van ecosystemen en geofysische processen waarin het een wonder is dat het het überhaupt tot vuur maken geschopt hebben, laat staan de smartphone. Archeologie gaat uiteindelijk over wie we zijn als mens, het is wetenschap met als doel existentiele vragen te adresseren. "Hoe mooi we het als mensen ook maken, uiteindelijk vind je alleen de scherven nog."

Om een voorschot te nemen, ik denk dat een meer symmetrische benadering zinnig is. Cultureel erfgoed is niet wezenlijk anders dan natuurlijk erfgoed, of werelderfgoed of hoe je het ook noemt. We zijn altijd onlosmakelijk verbonden geweest met de hele context. De paalworm is het antwoord van de aarde op een effect dat we in dit geval zelf hebben veroorzaakt. Net zoals de erfgoedsector er met Faro achter komt dat er meer in de samenleving is dan de mening van de expert, komen we er ook achter dat er op planeet aarde andere spelers zijn in het archeologisch erfgoed dan mensen alleen. Het effect van die spelers leidt misschien tot verlies en daarmee tot rouw, maar ook dat gaat over wie we zijn, ons verhaal, en wie we altijd al waren. De baas waren we nooit.

Faro gaat over diversiteit: Nou Platform Klimaat en Erfgoed, ik krijg net door dat de eerste erfgoed-participant zich heeft gemeld! De paalworm spreekt! Gaan we angstig in een hoekje zitten, of gaan we aan het werk? Het verhaal van de paalworm optekenen als deel van onze eigen geschiedenis en archeologie en haar na afloop bedanken voor haar wijsheid en bijdrage. Want in participatie ben je terughoudend met je oordeel, ook als het verhaal je niet zint. En bovendien denk ik dat de paalwormen zitten te springen om een interview, want wie vroeg hen ooit wat? En anders gaan we sowieso toch meer van ze horen...

#archaeologists4future