Monitor Erfgoedbeoefening: jongeren het meest actief met erfgoed

In Nederland zet 38% van de bevolking van 12 jaar en ouder zich in hun vrije tijd actief in voor materieel en immaterieel erfgoed. Er zijn dus grofweg zes miljoen actieve erfgoedbeoefenaars in ons land. Dit doen ze soms jaarlijks, zoals bij de organisatie van een evenement. Anderen zijn wekelijks of zelfs bijna dagelijks actief. En opvallend, juist jongeren zijn het meest actief in het beoefenen en bewaren van erfgoed.

Dat blijkt uit het onderzoek 'Actief met erfgoed in de vrije tijd – Monitor Erfgoedbeoefening 2025', uitgevoerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN). Met dit onderzoek brachten de RCE en KIEN in kaart hoeveel mensen zich in hun vrije tijd actief inzetten voor erfgoed en welke activiteiten zij ondernemen. Ook is gevraagd naar motivatie en belemmeringen waar men tegenaan kan lopen. De resultaten zijn opgenomen in de Erfgoedmonitor, het online platform van de RCE dat trends en ontwikkelingen in het erfgoedveld zichtbaar maakt op basis van actuele data. Het onderzoek zal elke twee jaar worden herhaald, zodat veranderingen in deelname en betrokkenheid bij erfgoed over de tijd goed gevolgd kunnen worden.

Beeld: Jongeren aan het werk voor Corso Zundert (©Werner Pellis)

Wat mensen doen en waarom
De zes miljoen Nederlanders die actief zijn met erfgoedbeoefening doen dat op uiteenlopende manieren. Sommigen onderzoeken hun familiegeschiedenis of lokale archieven, anderen helpen bij het organiseren van evenementen of restaureren historische objecten. Veel deelnemers zeggen dat het hen plezier en ontspanning brengt — én dat ze het belangrijk vinden om bij te dragen aan het behoud van cultureel erfgoed. Opvallend is dat erfgoedbeoefening in heel Nederland voorkomt, maar iets vaker buiten de sterk stedelijke gebieden.

Jongeren als nieuwe dragers van erfgoed
Uit de cijfers blijkt dat in de leeftijdsgroep 12-24 jaar het percentage actieve erfgoedbeoefenaars het grootst is. In de praktijk zijn dus meer jongeren dan senioren (65 jaar en ouder) in hun vrije tijd actief voor cultureel erfgoed. Vooral binnen de domeinen archeologie en immaterieel erfgoed zijn jongeren sterk vertegenwoordigd. Bij archeologie zijn jongeren vaak bezig met metaaldetectie — een activiteit die avontuur, technologie en geschiedenis samenbrengt. Binnen het immaterieel erfgoed zijn ze vooral actief in feesten, rituelen en streektaal. Jongeren zetten zich bijvoorbeeld in voor de organisatie van de Walk of Grief op Terschelling of de opbouw voor de Keti Koti viering in Utrecht.

Mens meer centraal
De erfgoedbeoefenaar, de mens achter het erfgoed, komt steeds meer centraal te staan in het erfgoedveld. Dit is in de context van het Verdrag van Faro (2005) en het Unesco Verdrag inzake de Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed (2003) een logische ontwikkeling. In beide verdragen wordt de nadruk gelegd op de relatie van mensen met hun erfgoed. Welke waarde hechten mensen aan erfgoed? En welke rol speelt daarmee het erfgoed in onze samenleving? Deze Monitor Erfgoedbeoefening is dan ook vanuit de drie Faro-kernwaarden ontwikkeld, waarin participatie, een brede erfgoedopvatting en de waarde van erfgoed voor de samenleving centraal staan.

Wim Burggraaff, adviseur en onderzoeker erfgoedparticipatie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en auteur van het rapport: "We zien dat ruim 40% van alle actieve erfgoedbeoefenaars verbonden is aan een vereniging of andere, informele groep, of deel uitmaakt van een online community. Zo krijgen we zicht op erfgoedgemeenschappen in Nederland, sociale verbanden waaraan mensen zich verbinden vanuit interesse en intrinsieke motivatie voor cultureel erfgoed. Denk aan vrijwilligers die samen een historische tuin onderhouden, een re-enactment groep die maandelijks samenkomt en een optreden voorbereiden of de leden van een Facebookgroep rond lokale geschiedenis."

Susanne Bergwerff (KIEN): "Uit de Monitor komt naar voren dat 22% van de Nederlanders zich actief inzet voor een vorm van immaterieel erfgoed. Dat percentage laat zien dat immaterieel erfgoed breed leeft in de samenleving. Tegelijkertijd laat de Monitor Erfgoedbeoefening zien welke belemmeringen beoefenaars (in alle zes de erfgoeddomeinen) ervaren. Deze gegevens geven aanleiding specifieker onderzoek te kunnen doen naar manieren van ondersteuning en hoe we dit kunnen verbeteren."

Bekijk de Monitor Erfgoedbeoefening 2025. Vernieuwend aan de rapportage is dat deze dynamisch is: deze wordt automatisch samengesteld uit de laatst beschikbare onderzoeksdata.