Beyond Wikipedia: anno 2025 delen jongeren hún cultuur in data en beeld

Initiatiefnemer: Wikimedia Nederland
Thema: Digitaal erfgoed

Kernverhaal
Vrije toegang tot alle kennis voor iedereen. Dat is de missie van de Wikimediabeweging. Belangrijkste project van die beweging is Wikipedia: een van de bekendste en meest geraadpleegde kennisbronnen ter wereld, neutraal en niet commercieel, en volgens sommigen een van de laatste vriendelijke plekken op het internet.

Maar er is meer: Wikidata is de centrale gegevensopslag van de inmiddels meer dan 300 verschillende taalversies van Wikipedia en met 117 miljoen data-items een van de grootste gestructureerde databases ter wereld.

En de beeldbank Wikimedia Commons: een enorme bibliotheek met meer dan 100.000.000 mediafiles. Net als Wikipedia: vrij te raadplegen, te gebruiken en te bewerken - door iedereen. Wikidata biedt iedereen de kans om informatie toe te voegen aan een wereldwijde, gestructureerde open database, zonder thematische begrenzing. En Wikimedia Commons is het vrij toegankelijk beeld- en geluidsarchief van de wereld.

Vrije toegang tot kennis: Wikipedia voorbij
Anno 2025 worden beeld- en databanken steeds belangrijker in het toegankelijk maken van kennis via apps, tools en AI. Of het nu gaat om sport, politiek, geschiedenis, technologie of kunst. Wikidata en Wikimedia Commons voeden deze apps en tools, ook buiten de Wikimedia-beweging.

De jongeren van de 21e eeuw zijn data en beeld georiënteerd. Ze zijn online opgegroeid. Wikidata en Wikimedia Commons zijn voor hen, meer dan de klassieke encyclopedie Wikipedia, de natuurlijke manieren om bij te dragen aan de Wikimedia-droom van vrije toegang tot alle kennis voor iedereen. Het is ook hun kans om iets te doen tegen de monopolisering en commercialisering van kennis, beeld en data door big tech.

Door het laagdrempelige en open karakter van Wikidata kunnen ook kleine culturele of erfgoedinstellingen, verenigingen, centra en particulieren hun data en beeld bijdragen, op gelijke voet met grote spelers, zoals de KB, het Nationaal Archief, Naturalis of het Wereldmuseum. Binnen de erfgoedsector wordt Wikidata steeds vaker gebruikt als ruggengraat en hulpmiddel in open data projecten.
 
Voorbeeld en inspiratie
Eerder hebben we ervaring opgedaan met community archiving en nieuwe vormen van samenwerking: met een jonge vrijwilligersgroep, data- en beeldgericht, en veel online werkvormen. Twee voorbeelden:

• Vaste bezoekers en vrijwilligers van Rotterdamse concertlocatie Baroeg voegden in 2024 elke act die ooit in Baroeg optrad toe aan Wikidata.
• Samen met LIMA activeerden we jonge liefhebbers van mediakunst om kennis over deze soms ongrijpbare kunstvorm te delen via Wikidata, Wikimedia Commons en Wikipedia.

We hebben gezien dat dergelijke projecten bijdragen aan de digitale zichtbaarheid en vindbaarheid van minder mainstream kunst en cultuur. Het is een verrijking van Linked Open Data en van beschikbaar beeld.

Doelstelling

• Samen met kleine culturele en erfgoedorganisaties betrekken we meer jongeren bij Wikidata en Wikimedia Commons door hen te stimuleren data en beeld toe te voegen over cultuur en erfgoed dat hen raakt via community archiving.
• Deze instellingen, die wat meer op afstand staan van de reguliere erfgoedsector, weten de weg naar open kennis en open databases beter te vinden, waarmee zij handvatten krijgen om duurzaam en toekomstbestendig te zijn.
• Samen met kleine gemeenschappen verrijken we Wikidata en Wikimedia Commons met data en beeld van kunstvormen die nu nog onder de radar blijven.

Concreet: we versterken kleine culturele en erfgoedorganisaties en hun achterban bij het digitaliseren en ontsluiten van beeld en data uit persoonlijke archieven. Dit doen we met én door een jonge gemeenschap die nauw bij deze organisaties betrokken is. Hiermee kunnen jonge vrijwilligers een waardevolle bijdrage leveren aan het behoud van het archief en tegelijkertijd hun eigen interessegebieden verkennen op het gebied van cultureel erfgoed en digitalisering daarvan.

Doelgroepen:

• Culturele gemeenschappen met een focus op muzikaal immaterieel erfgoed en jongerencultuur; zoals bubbling, hiphop, festival- en uitgaanscultuur. Of migranten- en diaspora verenigingen en de muzikale en kunstzinnige uitingen van die specifieke cultuur.
• Culturele centra, zoals kernpodia, expositieruimtes voor (alternatieve) kunst, theaters, vrijplaatsen of broedplaatsen.
• Muziekpodia en festivals en hun achterban: jongeren die vanuit stage of vrijwilligerswerk betrokken zijn bij de locatie.
• Informele netwerken: fans van bepaalde artiesten/kunstvormen, makers en musici die hun eigen archief willen digitaliseren (bijv. concertfotografen, installatiekunstenaars).

Wat gaan we doen

• Bijeenkomsten in de vorm van hackathons en editathons gericht op deze gemeenschappen. Doel hiervan is een community leader te vinden die met ondersteuning zelfstandig follow-up bijeenkomsten opzet.
• Ondersteuning en online trainingen via Discord: een populaire app waarmee jongeren communiceren (vergelijkbaar met msn). De Discord functioneert als centrale overleg app, waar deze gemeenschappen elkaar kunnen vinden.
• Nieuwe artikelen op het kennisplatform, gericht op het bewerken van Wikidata en Wikimedia Commons, ter ondersteuning van deze nieuwe groep bewerkers.
• Een online wedstrijd waarbij jongeren bijdragen aan Wikidata en Wikimedia Commons.

Door samen te werken met community leaders blijft kennis op locatie en binnen een bestaande gemeenschap geworteld. We hebben ervaring met het inzetten van sleutelpersonen op locaties: zodra iemand geleerd heeft hoe Wikidata bewerkt wordt, is de eerste drempel genomen. Met die basis kunnen zij hun kennis overdragen aan anderen. Community leaders spelen hierin een belangrijke rol. Ze zijn vertrouwd met de locatie, de gemeenschap of het evenement, actief als vrijwilliger en beschikken over kennis van de verschillende Wikimedia platforms, of weten waar zij die kennis kunnen vinden.

Herhaling is ook belangrijk: door bijeenkomsten regelmatig te laten terugkeren, bijvoorbeeld rondom betekenisvolle data, festivals of evenementen voor een specifieke doelgroep, wordt de kennis verdiept en versterkt binnen de gemeenschap.

Outcome

• Jongeren dragen actief bij aan Wikidata en Wikimedia Commons met data en beeldmateriaal over cultureel erfgoed dat voor hen belangrijk is;
• Hun betrokkenheid is gegroeid, omdat zij een rol spelen in het archiveren van erfgoed vanuit het eigen perspectief;
• Ondervertegenwoordigde archieven blijven behouden;
• Wikidata en Wikimedia Commons worden verrijkt met data en beeld van onderbelichte kunstvormen en niet-mainstream cultuur, en van daar naar Linked Open Data;
• Kernpodia, culturele centra en culturele gemeenschappen beschikken over een stevige open data archief basis, mede opgebouwd door jonge vrijwilligers;
• De digitale zichtbaarheid en vindbaarheid van culturele evenementen, festivals, concerten, artiesten en gemeenschappen is versterkt en in balans gebracht.

Wat zoeken we:

• Koepelorganisaties voor culturele gemeenschappen, culturele centra of kernpodia;
• Culturele platforms, kernpodia, en culturele centra om mee samen te werken;
• Organisaties van/voor jongerencultuur of door jongeren;
• Organisaties voor sociale geschiedenis, bijv. migrantenverenigingen of verenigingen voor de muzikale of kunstzinnige uitingen van een culturele gemeenschap;
• Broedplaatsen of vrijplaatsen;
• Informele netwerken: vrijwilligers die voor digitalisering willen gaan, individuen die buiten de reguliere erfgoedsector vallen en willen digitaliseren (bijv. amateurfotografen).