Oproep: Internationaal waarderen en participeren - Hoe wordt erfgoedparticipatie vormgegeven in Europa's naoorlogse woonwijken?

Initiatiefnemer: Heritage & Architecture, Technische Universiteit Delft

In heel Europa zijn naoorlogse woonwijken te vinden – grootschalige buurten die ontworpen zijn voor de snelgroeiende middenklasse, en die nu aan de vooravond staan van ingrijpende renovaties. Om de waardering voor dit ‘alledaags’ erfgoed in Nederland te onderzoeken, ontwikkelden we de WijkWijzer. Nu willen we die aanpak naast soortgelijke initiatieven in andere Europese landen leggen. Hoe wordt erfgoedparticipatie daar georganiseerd? Wie doen er mee – en wie niet? En welke erfgoedkenmerken van de wijken komen naar boven?

De WijkWijzer is een digitale tool voor erfgoedparticipatie, ontwikkeld door TU Delft en recent toegepast in zes alledaagse woonwijken uit 1970-1980. De tool biedt een informatieve en gebruiksvriendelijke methode voor erfgoedparticipatie, waarbij deelnemers al wandelend door de buurt vragen beantwoorden over de woonomgeving. Zo komen we erachter welke kenmerken mensen waarderen – en wat juist niet. Dit project is uitgevoerd in samenwerking met verschillende actoren, zoals woningcorporaties en gemeenten. Daardoor konden we niet alleen de erfgoedkenmerken onderzoeken, maar ook hoe de resultaten kunnen worden ingezet bij verdere transformaties. Voor meer informatie en publicaties: wijkwijzer.com.

Na een succesvolle implementatie in Nederland, willen wij deze aanpak evalueren in een internationale context. Grootschalige, naoorlogse woonwijken zijn niet uniek voor Nederland. Veel Europese landen maakten in diezelfde periode een vergelijkbare stedelijke ontwikkeling door, denk aan New Towns in het VK of Villes Nouvelles in Frankrijk. Dit is onderdeel van het gemeenschappelijk erfgoed van Europa. Ze zijn ontstaan vanuit vergelijkbare beginselen, met de grootschalige huisvesting van de middenklasse als doel. Maar er zijn ook verschillen in zichtbare én onzichtbare kenmerken, doordat buurten worden gevormd door de eigen culturele en historische context.

Het verdrag van FARO, inmiddels door 23 landen geratificeerd, benadrukt participatie tussen erfgoed en samenleving. Elk land interpreteert het verdrag binnen de eigen culturele en historische context, resulterend in uiteenlopende methodes, actoren en resultaten. Deze drie aspecten willen wij vergelijken. Het vergelijken van onze Nederlandse WijkWijzer met methodes in andere landen kan waardevolle lessen opleveren. Het uitwisselen van best practices bevordert niet alleen de kwaliteit van de participatietools, maar biedt ook inzicht in co-waarderen in een multiculturele context. Het vergelijken van actoren is een tweede onderwerp. Hierbij zijn we niet alleen benieuwd naar de verschillende sets van ‘decision-making stakeholders’, maar ook naar welke bevolkingsgroepen er precies meedoen aan de participatie (en welke niet). Ten slotte willen we de uitkomsten van participatie vergelijken. Welke verschillen in woonpraktijken en waardering bestaan er binnen deze set naoorlogse, alledaagse woonwijken? Welke kenmerken zijn in andere landen prominent aanwezig - en in Nederland juist niet (of andersom)? Informatie over deze drie verschilpunten geeft een dieper inzicht in culturele en historische invloeden in de Europese erfgoedparticipatiepraktijk. Deze kennis is ook relevant in de Nederlandse context van de grootschalige, naoorlogse woonwijken, doordat verschillende culturele referentiekaders minder gerepresenteerd zijn binnen erfgoedparticipatie.

Om dit te bewerkstelligen doen we een vergelijkend, kwalitatief onderzoek naar erfgoedparticipatie en co-waarderingsprojecten in Europa. Concreet zal dit neerkomen op een literatuurstudie, interviews met onderzoekers en stakeholders binnen de projecten en, indien mogelijk, het bijwonen van de participatieprojecten. We willen ten minste twee, en hopelijk meer, landen vergelijken. De resultaten dragen bij aan lessen voor de Nederlandse erfgoedpraktijk en aan wetenschappelijk onderzoek naar participatieprocessen en kennisontwikkeling over erfgoedparticipatie.

Onze oproep: Werk jij binnen of ken jij projecten rond erfgoedparticipatie in naoorlogse woonwijken in Europa? We zoeken initiatieven die erfgoedwaarden van alledaagse woonomgevingen zichtbaar maken – via bewonersparticipatie, storytelling, digitale tools, co-creatie of co-waarderen. Deze kunnen zowel een wetenschappelijke als maatschappelijke insteek hebben. Sta je open voor uitwisseling of samenwerking? Laat het weten!

Contactpersonen:
Lidwine Spoormans, Heritage & Architecture, Technische Universiteit Delft, l.g.k.spoormans@tudelft.nl
Rienje Veenhof, Heritage & Architecture, Technische Universiteit Delft, r.h.veenhof@tudelft.nl