Voetbalerfgoed als kans voor de sector en samenleving

Initiatiefnemer: Reinwardt Academie
Thema: Democratisering, subthema: Erfgoed als hulpbron

Wie denkt aan erfgoed, zal misschien niet gelijk aan voetbal denken. Toch vormen rondom voetbalclubs zich levende erfgoedgemeenschappen: van archivarissen die clubhistorie documenteren tot fans die tradities en clubliederen maken en doorgeven. Duizenden mensen vanuit alle lagen van de bevolking zijn betrokken bij het reproduceren van voetbalcultuur en -erfgoed. Arm en rijk, jong en oud, allen participeren en vormen samen een erfgoedgemeenschap.

Dit erfgoed blijft echter vaak onderbelicht en wordt vooral door vrijwilligers gedragen. Clubbesturen richten zich met name op sportieve prestaties en laten hun geschiedenis aan de kant liggen, terwijl de culturele sector voetbalerfgoed nauwelijks erkent als "echt" erfgoed. Hierdoor bevindt voetbalerfgoedwerk zich veelal in de marge.

Het doel van ons project is om hier verandering in te brengen. Wij zien namelijk veel historische, maar vooral ook maatschappelijke potentie in het versterken van deze erfgoedgemeenschappen. Ons doel is om in 2026 zo'n 6 tot 8 "living labs" op te zetten waarbij we in partnerschap met voetbalclubs en hun supporters verschillende doelen nastreven, te weten:

1. Het op lokaal niveau in contact brengen van erfgoedparticipanten van clubs met de formele/institutionele erfgoedsector. Denk hierbij aan samenwerkingen, zoals het organiseren van vieringen en/of herdenkingen, erfgoedparticipatie en het professionaliseren van erfgoedbeheer en -presentatie. Hierdoor wordt het draagvlak voor voetbalerfgoed en de connectie met een breder publiek versterkt. Met onze toolkit hebben we al vele manieren ontwikkeld om dit doel te bereiken;
2. Erfgoed van clubs inzetten voor het maken van maatschappelijke impact. Veel clubs en culturele instellingen hebben al vastgelegde doelen die zij willen behalen in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hierin kan erfgoed een rol spelen door bij te dragen aan de verwezenlijking van die doelen, bijvoorbeeld via het leren van voetbalfans over discriminatie in hun clubverleden of het versterken van de verbinding met de bredere stad door samenwerkingsprojecten;
3. Relevante lessen leren voor erfgoed- en sportmanagementopleidingen. De erfgoedopleiding van de Reinwardt Academie kan naar aanleiding van de lessen uit de "living labs" nieuwe inzichten integreren in de scholing van erfgoedprofessionals. Ook de Universiteit Utrecht Departement van Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO), waar wij mee samenwerken, zal via de opgedane ervaringen erfgoed beter kunnen opnemen in hun sportmanagementopleiding. Hiermee zorgen we voor doorwerking naar de toekomst, zowel in de erfgoedsector als in het voetbal;
4. Landelijke netwerkvorming van voetbalerfgoedwerkers. We faciliteren netwerkvorming tussen voetbalerfgoedwerkers (veelal vrijwilligers) van clubs en/of supporters en hun verenigingen. Dit is belangrijk om een platform te maken waar kennisdeling autonoom plaats kan vinden tussen de erfgoedstakeholders in/om het betaald voetbal.

Ter voorbereiding van deze Faro-aanvraag, houden we in mei 2025 een netwerkbijeenkomst van de erfgoedwerkers in/om betaald voetbalorganisaties (archivarissen, enthousiaste vrijwilligers, foundationwerknemers enz.). We brengen deze betrokkenen samen en ontwerpen aldaar de Living Labs voor in het voorstel.

Voor deze bijeenkomst moedigen we clubs en culturele instellingen aan om zich bij ons aan te sluiten als partner, met als doel om de bovenstaande doelen via een Faro-aanvraag te verwezenlijken. Via de netwerkbijeenkomst faciliteren we deze gemeenschap om zelf aan de slag te gaan met het creëren van een gezamenlijk netwerk en het uitwisselen van kennis over voetbalerfgoedwerk.

In dit project worden wij zoals gezegd ondersteund door het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap van Universiteit Utrecht (USBO) dat al veel kennis heeft ontwikkeld op het gebied van cultuur- en sportgovernance, en een langdurige partnerschap heeft met de KNVB en de Eredivisie, maar ook met de Museumvereniging. Zij helpen ons te kijken hoe we samenwerkingen met partners concreet vormgeven en tegen welke uitdagingen dergelijke projecten aan kunnen lopen. Samen ontwikkelen we een landelijk netwerk als leergemeenschap, met de KNVB, Eredivisie en clubs op alle niveaus.

Als Reinwardt Academie ontvangen we graag ideeën en feedback op deze eerste prikbordbijdrage. Werk je in het erfgoedveld? Ben je betrokken bij een (betaalde) voetbalclub? Neem dan contact met ons op en doe mee!