Samenwerken aan een handreiking voor het waarderen van jonge monumenten (1965-1990)

Op 3 september organiseerde de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een werksessie vanuit de ambitie: het waarderen van jonge monumenten (1965-1990) met samenspraak, meerstemmigheid en integrale erfgoedbenadering. Een twintigtal erfgoedprofessionals uit diverse gemeenten en andere organisaties kwam ervoor naar Amersfoort en dat leverde een boeiende en informatierijke uitwisseling op. Want het zijn mooie woorden: samenspraak, meerstemmigheid en integrale erfgoedbenadering. Maar wat betekenen ze als je ze daadwerkelijk wilt toepassen in de waarderingspraktijk?

Bij meerstemmigheid doet zich dan bijvoorbeeld de vraag voor: hoeveel stemmen heb je nodig? Wanneer is het genoeg en heb je aan het begrip meerstemmigheid voldaan? Opvallend was dat de aanwezigen allemaal het belang van meerstemmigheid inzien. De erfgoedprofessional is allang niet meer de alwetende expert die alles zelf wel wikt en weegt. De meerwaarde van andere perspectieven wordt gewaardeerd, denk aan bewoners, gebruikers, ontwerpers, bouwers, eigenaren, bezoekers, lokale historici, ambtenaren uit andere domeinen etc. Dus stond vooral de hoe-vraag centraal want het aantal perspectieven lijkt oneindig. Meerstemmigheid ≠ compleetstemmigheid, noteerde een deelnemer.

Dankzij de gekozen werkvorm kwamen oplossingen ter tafel. Vier posters hingen aan de wand met de vier stappen van de waarderingsmethodiek: Inventariseren, Analyseren, Interpreteren en Communiceren. De deelnemers werden in vier groepen ingedeeld en maakten rondes langs de posters waarbij ze discussieerden over de invulling en de resultaten op de posters noteerden. Bij elke ronde kon de nieuw aangekomen groep voortborduren op de resultaten van de vorige groep. Alle posters waren dik gevuld met suggesties en ideeën: een mooie oogst voor de handreiking die RCE over dit onderwerp wil schrijven!

Bijvoorbeeld, als meerstemmigheid ≠ compleetstemmigheid, zorg dan dat je bij aanvang goed bepaalt wie je wilt meenemen bij het waarderingsproces en waarom. Dat geeft ook ruimte om het werken met diversiteit op verschillende manieren vorm te geven. Als je bijvoorbeeld bezig bent met een potentieel monument dat een abortuskliniek was of is, dan is het niet vreemd als je veel vrouwenstemmen betrekt. Maar heb je vooral vrouwen bij het waarderen van een Boerenleenbank, dan zijn je stemmen waarschijnlijk niet divers genoeg.

Een ander inzicht was de benodigde wisselwerking. ‘Wees geen black box’, noteerde een groep en ook: ‘wees transparant’. Het gaat er niet om zoveel mogelijk mensen te betrekken, maar dit kwalitatief goed te doen. Haal niet alleen informatie op, maar koppel ook terug wat je ermee doet. En sta open voor wat van waarde is; dat kan bijvoorbeeld ook de herinnering aan een geur zijn. Doe recht aan verschillende verhalen. Een zelfde plek kan zowel positieve als negatieve belevingswaarde hebben. Het verhaal van een monument krijgt zo meer lagen.

Het was fijn en inspirerend om samen interactief aan de slag te gaan: een concreet voorbeeld van de meerwaarde van samenspraak, meerstemmigheid en integrale vastgoedbenadering. Zo past het pad om te komen tot een methodiek voor het waarderen van jonge monumenten bij het beoogde resultaat. Dank aan alle aanwezigen voor hun goede bijdrage!