Samenvatting

Dit project heeft tot doel een gedetailleerde historische canon voor Sint-Eustatius te creëren, waarin de culturele/sociale en slavengeschiedenis wordt gedocumenteerd, beschreven en wordt verbeeld aan de hand van erfgoed. Het project omvat uitgebreid onderzoek, samenwerking met experts in het veld, waaronder historici en lokale gemeenschappen, en de creatie van een verscheidenheid aan educatief en promotiemateriaal. Het creëren van een historische canon voor Sint Eustatius is een essentieel project om het bewustzijn van de eigen geschiedenis te vergroten, het rijke erfgoed van het eiland te behouden, en het erfgoedtoerisme te versterken.

Aanleiding en context

De bewoners van Sint Eustatius (Statia) willen de eigen geschiedenis onderzoeken, opschrijven in de vorm van een regionale canon en illustreren met overgeleverde verhalen (mondelinge geschiedenis), archiefstukken, archeologische vondsten, historische bouwwerken, etc. Dit is ook een uitgesproken wens van het primair en voortgezet onderwijs op het eiland. Als kind leer je op Statia dat de Rijn bij Lobith Nederland binnen komt, maar informatie over de lokale geschiedenis is slechts mondjesmaat ontsloten. Kennis van de eigen bijzondere geschiedenis draagt bij aan meer zelfbewustzijn. De canon geeft bewoners inzicht in hun wortels en identiteit. De canon vergroot daarnaast het draagvlak voor behoud van materieel en immaterieel erfgoed op het eiland en erfgoed dat zich buiten het eiland bevindt in bijvoorbeeld archieven op het Europese vasteland.

In 2026 viert Statia het 250 jarig jubileum van the First Salute. Dit jubilieum is een mooie aanleiding om de eigen geschiedenis en erfgoed in beeld te brengen en te ontsluiten. Met salutschoten vanaf fort Oranje verwelkomde gouverneur Johannes de Graaff op 16 november 1776 het Amerikaanse oorlogsschip Andre Doria die de vlag voerde van de zichzelf onafhankelijk verklaard hebbende Britse koloniën. De Amerikanen beschouwen deze first salute aan hun vlag als de eerste internationale erkenning van hun land. In de planning willen we de canon daarom gereed hebben voor de festiviteiten van start gaan.

Ook de aangekondigde evaluatie van de Monumentenwet voor de BES-eilanden biedt een momentum. Tot nu toe kent Statia bijvoorbeeld geen monumentenlijst. Het identificeren van erfgoed dat kenmerkend is voor de eigen geschiedenis kan een bijdrage leveren aan nieuw erfgoedbeleid.

Doelstellingen

Het opstellen en verbeelden van de Statiaanse canon dient meerdere doelen.

1. Onderzoek en documentatie: Verzamelen, onderzoeken en vastleggen van uitgebreide historische gegevens over Sint Eustatius, waarbij we de nauwkeurigheid en toegankelijkheid van informatie voor inwoners, journalisten en andere mondiale belanghebbenden willen garanderen. Voor het onderzoek worden zowel geschreven als mondelinge bronnen gebruikt.
2. Educatie en bewustwording van de Statiaanse geschiedenis bevorderen:
   1. Het opleiden en onderwijzen van de toekomstige generatie Statiaanse schoolkinderen over de geschiedenis en het culturele erfgoed van het eiland. De canon dient als basis voor het opstellen van lesbrieven.
   2. Bevorderen kennis eigen geschiedenis bij de bevolking van Statia en bij Statianen die elders wonen.
   3. Bevorderen kennis over Statia in Europees Nederland. Ondanks zijn cruciale rol in de trans-Atlantische slavenhandel en zijn bijdragen aan de economische welvaart van het Nederlandse koninkrijk, is er in Nederland een gebrek aan gedeelde geschiedenis over Sint-Eustatius. De canon van Statia wordt straks in het grotere canonnetwerk verspreid.
3. Erfgoedbewustzijn bevorderen: Het vormen van een “collectie” van materieel en immaterieel erfgoed dat naar mening van de lokale gemeenschappen en deskundigen illustratief is voor de Canon van Sint Eustatius. In de systematiek van de canon bestaat deze collectie uit de publicatie van zogeheten sleutelstukken die de vensters illustreren, zoals een archiefstuk, een traditionele dans, een overgeleverd verhaal (mondelinge geschiedenis), een historisch gebouw, een archeologische vindplaats, etc. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar de erkenning van mondelinge geschiedenis als erfgoed en toevoeging aan de collectie. Mondelinge geschiedenis is tevens van belang om de soms uiteenlopende perspectieven op bestaand erfgoed voor het voetlicht te brengen.
4. Erfgoedtoerisme bevorderen: De canon zal worden ingezet om Statia bij toeristen te promoten. Statia beschikt niet over witte stranden, maar de rol in de geschiedenis, de verhalen en het erfgoed oefenen een eigen aantrekkingskracht uit. Omgekeerd kan het toerisme bijdragen aan behoud van het erfgoed.

Aanpak

Het projectplan wordt op dit moment uitgewerkt. We vinden het van groot belang dat de gemeenschap van Sint Eustatius betrokkenheid heeft bij de verschillende processtappen. Het optekenen van de mondelinge geschiedenis is daarin een belangrijk onderdeel. We overwegen middelbare scholieren te trainen voor het afnemen van de interviews. Daarnaast willen we werken met een projectteam/bestuur met deskundigen op het gebied van cultuur en geschiedenis. Hiertoe behoren ook gemeenschapsoudsten, archeologen, onderzoekers en relevante belanghebbenden zoals lokale archieven, musea en onderwijsinstellingen.

Het plan kan de volgende activiteiten omvatten:

Fase 1: Voorlopig onderzoek en planning

• Gedetailleerd projectplan.
• Eerste onderzoeksrapport.
• Raamwerk canonvensters

Fase 2: Gemeenschapsbetrokkenheid en mondelinge geschiedenis

• Verzameling van mondelinge geschiedenissen en lokale verhalen.
• Transcriptie en voorlopige analyse van verzamelde gegevens.
• Eerste opzet collectie sleutelstukken

Fase 3: Uitgebreid onderzoek en integratie verschillende bronnen

• Concept van de historische canonvensters.
• Database van alle verzamelde materialen, foto’s, verhalen.
• Lijst met sleutelstukken

Fase 4: Schrijven en redigeren

• Afgerond manuscript van de historische canon.

Fase 5: Publicatie en distributie

• Publicatie op canonvannederland.nl
• Lesbrieven voor onderwijsdoeleinden.

Fase 6: Promotie en educatie

• Succesvolle lancering en brede distributie.
• Gebruik van de canon in het onderwijs

Ideeën en tips om ons te ondersteunen of tot een beter plan te komen zijn uiteraard welkom.

Dit is een initiatief van het openbaar bestuur van Sint Eustatius. We willen gaan samenwerken met lokale gemeenschappen, onderwijsinstellingen en culturele instellingen en in Europees Nederland met archieven, universiteiten en het canonnetwerk.