Blog 1: Het begin van een proces – visies op jongerenbereik

Waar denken we wel niet dat we mee bezig zijn? Komen wij als nieuwkomers even binnenwandelen met de oplossing? Het werk stelen waar mensen zich al jaren aan toewijden? Nee, natuurlijk niet. Wij claimen dan ook niet alle antwoorden te hebben en ook niet dat we die zullen vinden met ons huidige onderzoek. Dat het proces van jongerenbereik anders moet worden vormgegeven in het archeologische erfgoedveld is wél zeker (denk aan termen als ‘vergrijzing’ en ‘onbereikbare groep’). En dat wij die kwestie op een nieuwe manier moeten/willen aanpakken ook.

Het is niet de bedoeling om over alle mooie, al bestaande initiatieven heen te lopen, ze teniet te doen, ze als volledig ineffectief af te schilderen. Wat wél onze bedoeling is, is om alles wat wij in het professionele erfgoedveld denken te weten over jongeren (tijdelijk) van de baan te schuiven en jongeren zelf eens de vraag te stellen: “Wat wil je eigenlijk met erfgoed?”. Voor de oplettende archeologen onder ons: die benadering past natuurlijk volledig in het straatje van het inmiddels ondertekende Faro-verdrag. Het erfgoedveld kan die interne systeemverandering niet uit de weg gaan en – zo blijkt uit onze gesprekken met professionals – is zich al meer dan bewust van het ontbreken van de doelgroep ‘jongeren’.

Een logisch vervolg (en bovendien in overeenstemming met het advies van de Raad voor Cultuur 2022) is een professionaliseringsslag in jongerenbereik. Dit is waar Past Forward als sociale start-up op inspeelt en naar streeft, liefst in samenwerking met de honderden Nederlandse archeologie- en erfgoedinstanties die al bestaan.

Als archeologen weten wij als geen ander hoe belangrijk het is om af en toe over de schouder te kijken naar zij die ons voorgingen. Van het verleden moet je leren, niet opnieuw het wiel uitvinden, enzovoort. Dus begonnen wij ons onderzoek met het in kaart brengen van de Stand van Zaken Jongerenbereik in het huidige bestel. Literatuur kon ons onmogelijk volledig wegwijs maken in de praktijk, dus stuurden wij een oproep naar ervaringsdeskundigen van verschillende aspecten van het vraagstuk.

De bereidheid om met ons in gesprek te gaan was verrassend hoog, waar wij ontzettend dankbaar voor zijn. Het was hoopvol om te merken hoezeer het onderwerp jongerenbereik leeft in ons werkveld. De professionals die wij te spreken kregen, hadden er bijna stuk voor stuk al eens het hoofd over gebroken. Misschien ook daarom bespeurden wij een onwelwillendheid in de archeologische sector om het onderwerp wéér aan te kaarten – pogingen tot jongerenbereik hadden tenslotte nooit het gewenste resultaat. “Laat die groep maar, die hebben wel wat beters te doen”, zo klonk het uit verschillende hoeken. Als wij dan aandrongen dat wij – door ons puur en alleen op die groep te focussen – toch écht geloven dat het kan, dan kwam de gretigheid naar een ‘oplossing’ weer naar boven.

Dat wij niet voor gek verklaard mogen worden, bleek ook uit onze gesprekken met ervaringsdeskundigen buiten de archeologie. Die waren doorgaans positiever gestemd over de mogelijkheid de groep 12- tot 30-jarigen te activeren tot betrokkenheid. Onze overtuiging dat de archeologie van aanpak moet veranderen is gesterkt en blijkt gedeeld te worden. Maar zolang ons werkveld zich geen voorstelling kan maken van wat jongeren motiveert (of daarbij de plank volledig misslaat), en zolang het lijdt aan een minderwaardigheidscomplex, blijft die nieuwe stap ontzettend eng.

Toch gaat Past Forward de uitdaging aan!