Verdrag van Faro
De Waarde van Cultureel Erfgoed voor de Samenleving

Het Verdrag van Faro (Raad van Europa, 2005) draagt de titel De Waarde van Cultureel Erfgoed voor de Samenleving. De Raad van Europa benadrukt met dit verdrag een ander perspectief op erfgoed. Veel Europese landen hebben de afgelopen decennia vooral geïnvesteerd in het erfgoed zelf en de kwaliteit van erfgoedzorg. Het Verdrag van Faro stelt de mens en de samenleving centraal en hún relatie met erfgoed. In Nederland sluit het verdrag goed aan bij ontwikkelingen in de erfgoedzorg die te maken hebben met meerstemmigheid, co-creatie, burgerinitiatief en burgerexpertise.

De betekenis en gebruik van erfgoed van belang

Het verdrag stelt dat erfgoed meer dan nu een functie kan hebben voor de samenleving. Niet alleen de historische plek zelf, of traditie is belangrijk, maar vooral ook de betekenis en het gebruik ervan. Erfgoed is een bron voor ruimtelijke, sociale, economische en politieke ontwikkeling als alle belanghebbenden daar een betrokkenheid bij hebben.

Het verdrag komt niet in de plaats van andere internationale verdragen die toezien op de instandhouding van erfgoed. Het is daar een aanvulling op en roept op om na te denken over de vraag: waarom bewaren we erfgoed, voor wie, hoe zijn zij betrokken en hoe komt erfgoed ten goede aan de hele samenleving? Het Faro-gedachtegoed sluit aan op de missie van UNESCO Werelderfgoed om het erfgoed te laten bijdragen aan het welzijn van mensen en wederzijds begrip tussen mensen en volkeren.

Kaderverdrag is een oproep tot beleidsvorming

Het Verdrag van Faro is een “kaderverdrag”. De bepalingen van het verdrag zijn geen juridische verplichtingen, maar een oproep tot beleidsvorming. Navolging van het verdrag bestaat uit twee stappen. De eerste stap is ondertekening door de regering, wat in januari 2024 door Nederland is gedaan. Dat is een soort intentieverklaring. Het verdrag treedt pas in werking als het parlement het verdrag vervolgens ook ratificeert. De uitgangspunten van het verdrag moeten dan zijn vertaald in beleid. Elk land geeft daarbij een eigen vertaling en invulling aan het verdrag. Eerst heeft het erfgoedveld verkend wat de betekenis van het verdrag is voor de Nederlandse situatie en hoe het ingrijpt op het functioneren van de erfgoedzorg. De resultaten daarvan zijn opgetekend in de publicatie Onderweg naar Faro. Uitvoeringsagenda Faro deel I (december 2022). In de Uitvoeringsagenda zijn enkele richtinggevende principes en thema's voor de komende jaren benoemd. Op basis hiervan is besloten tot ondertekening over te gaan.

Het Verdrag van Faro is genoemd naar de stad in Portugal waar de tekst werd aangenomen. Het verdrag trad in 2005 in werking. Portugal, Albanië, Armenië, Bulgarije, Kroatië, en Letland tekenden als eersten. Inmiddels hebben 29 landen het verdrag ondertekend. 24 landen hebben het ook geratificeerd. Bekijk hier welke landen het verdrag hebben ondertekend, c.q. geratificeerd.

Welke stappen zijn gezet op weg naar ondertekening en ratificatie van het Verdrag van Faro? In 2018 spreekt toenmalig minister van OCW, Ingrid van Engelshoven, in haar beleidsbrieven Cultuur in een (OCW, 2018) en Erfgoed Telt (OCW, 2018) de intentie uit om het Verdrag van Faro te tekenen. Vanaf dat moment wordt de weg naar ondertekening ingezet.  Bekijk hier welke stappen er al zijn genomen.