Ambities publieksbereik en participatie in de archeologie
- mrt 2022
- 5
- 2912
De drie onderstaande ambities komen met regelmaat terug in gesprekken over Faro in de archeologie (zie ook het artikel Verkenningsfase ).
- Samenleving meer betrekken bij Malta-archeologie
- Publieksbereik en burgerparticipatie als basisvoorziening inrichten
- Lerend vermogen organiseren
De eerste ambitie vertrekt vanuit het gevoel dat er kansen blijven liggen om de samenleving meer te betrekken bij de Malta-archeologie. Archeologen geven aan het jammer te vinden dat dit nu nauwelijks gebeurt. De tweede ambitie vertrekt vanuit de innerlijke drijfveer dat archeologie van betekenis is voor de samenleving. De samenleving moet kunnen deelnemen en meegenieten (publieksbereik), en in toenemende mate ook kunnen deelhebben en meebepalen (burgerparticipatie). De derde ambitie vertrekt vanuit het besef dat het Faro-denken een cultuurverandering betekent in de archeologie. Om dit op een goede manier te doen, moeten ontwikkelingen bewust gevolgd en geëvalueerd worden om de praktijk te voeden, onderbouwen en stimuleren.
Op 15 februari 2022 zijn de ambities ingebracht op het Groot Reuvensoverleg met de notitie Notitie Faro Groot Reuvensoverleg 15-02-2022 en kort besproken. Faro zal in dit overleg de komende tijd regelmatig terugkeren op de agenda. We zullen de ambities hieronder nog iets meer toelichten.
Ad 1. Samenleving meer betrekken bij Malta-archeologie
Het Faro-gedachtegoed raakt een gevoelige snaar bij veel (vrijwillige) archeologen. Zij willen de samenleving graag meer betrekken bij bescherming, beheer en onderzoek van archeologische terreinen. Malta is immers de ‘achtertuin’ van de inwoners van een wijk of dorp. Dicht op hún leefwereld en dus ook hún erfgoed. Malta is een kans om op natuurlijke wijze in contact te komen met inwoners. Welke betrokkenheid en vragen hebben zij bij en aan het bodemarchief? Daar zou de Malta-archeologie meer op kunnen inspelen. Maar Malta staat ook onder druk: het moet snel en voor weinig. Dus over het hoe van deze ambitie moet het gesprek nog wel verder gevoerd worden. Eerste ideeën hierover zijn opgetekend in de bijlage van de Notitie Faro Groot Reuvensoverleg 15-02-2022.
Ad 2. Publieksbereik en burgerparticipatie als basisvoorziening inrichten
Publieksbereik en burgerparticipatie zijn het fundament van de archeologie en verdienen een serieuze positie in het bestel. Het Verdrag van Valletta pleit in artikel 9 voor publieksvoorlichting om het draagvlak vóór archeologie te vergroten. Het Verdrag van Faro vertrekt vanuit de waarde van archeologie vóór de samenleving. In het Faro-denken gaat het daarom vooral om activiteiten samen met en dóór burgers. In dit verband wordt ook wel gesproken over “slow archaeology”, “gemeenschapsarcheologie” en “vraaggestuurde archeologie”. De interesses en vragen van gemeenschappen staan centraal en de archeoloog heeft een ondersteunende rol. Dat kan ook gaan om lokale interesses, zoals de archeologie van een vuilnisbelt of van een vergeten veldslag. Daarnaast kunnen relaties worden gelegd met maatschappelijke vraagstukken. Bijvoorbeeld door archeologische kennis in te zetten voor een dialoog over de inclusieve samenleving. Of door een leer- en werkomgeving te bieden aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Faro ligt daarmee in het verlengde van de missie van UNESCO-Werelderfgoed om het erfgoed te laten bijdragen aan het welzijn van mensen en wederzijds begrip tussen mensen en volkeren. Eerste ideeën over deze ambitie zijn opgetekend in in de bijlage van de Notitie Faro Groot Reuvensoverleg 15-02-2022.
Ad 3. Lerend vermogen organiseren
Omdat het om relatief nieuwe praktijken gaat, kunnen archeologen veel van elkaar leren. Het is daarom belangrijk om de Faro-praktijk in wording te bestuderen en analyseren. Dit kan bijdragen aan een beter onderbouwde visie op de betekenis van het Faro-denken voor de archeologie, een betere onderbouwing van de praktijk met argumenten en methodieken en aan uitwisseling van ervaringen en best practices.
Reacties
Faro-ambities in de archeologie
Sinds “het Faro denken” is losgebroken en we “verwend” worden met uitgebreide presentaties, beleidsvoornemens en instructies van hoe we dat zouden moeten aanpakken, lijkt alles anders en beter te kunnen en dus moeten.
De vrijwilligers (onbezoldigde archeologen) die daar niet automatisch (volledig) in meegaan, kritiek hebben, moeten worden achtergelaten want zullen worden ingewisseld voor nieuwe enthousiast gemaakte vrijwilligers, inclusief (vooral inclusief) “nieuwe Nederlanders", ook diegenen die (nog) geen Nederlands spreken (!)
Aldus een citaat uit een online RCE presentatie eerder dit jaar.
Daar wordt een vrijwilliger, vooral ook diegene die inmiddels al vele jaren Faro in de praktijk brengt, niet blij van, zeker niet van dat “achterlaten”!
Kortom, wordt hier niet de fout gemaakt dat men, waarschijnlijk met de beste bedoelingen, met een liefst zo schoon mogelijke lei wil beginnen?
Beseft men niet dat dat het omgekeerde resultaat oplevert dan wat men zegt te beogen?
Er zijn al signalen van vrijwilligers die bij al het Faro geweld de schouders ophalen en besluiten deze “ top down onzin” maar te negeren en te proberen er zo min mogelijk last van te hebben.
Ja er blijven zeker kansen liggen.
De kansen die opgepikt zouden moeten worden liggen zoals onder ambitie 3 in de laatste 6 woorden genoemd wordt het “uitwisselen van ervaringen en best practices”.
Maar dan de best practices die allang bestaan, niet nog opgebouwd behoeven te worden.
Bouw op je sterkten, dus die activiteiten die zich allang bewezen hebben.
Kijk daar wat nog beter kan en vooral, hoe deze activiteit / wijze van werken en enthousiasmeren naar andere plaatsen verspreid kan worden.
En vooral, hoe kunnen we deze best practices zo goed mogelijk steunen en faciliteren.
Daar ligt een taak die door de dames en heren die zich om "Faro implementatie" zeggen te bekommeren, opgepakt zou moeten worden.
Mijn voorstel: Maak daar een speerpunt van! (Mag ook Faro speerpunt heten als dat helpt)
Dag Ad,
Als ‘Faro-dame’ schrik ik best van de eerste regels van je bericht. Het lijkt me niet dat mensen achterlaten heel erg Faro is. Integendeel. Wat naar dat dit beeld lijkt te zijn ontstaan. Ik zie Faro juist niet als iets gloednieuws, maar als een bevestiging en stimulans voor een bestaande, maar zich in veel gevallen nog wel (her)ontwikkelende praktijk. Faro is een kans om de betrokkenheid van de samenleving bij archeologie weer eens op de agenda te zetten, om daar vervolgens goede dingen uit te halen. Daar horen maatschappelijke thema's als inclusiviteit en meerstemmigheid wel bij. Net als de vraag hoe een groep vrijwilligers nieuwe leden aan kan trekken. Maar met nadruk op het woordje erbij, dus niet in plaats van.
In de archeologie nemen vrijwilligers een bijzondere plek in. Maar ik hoor ook dat het in het huidige Malta-stelsel zoeken is hoe vrijwilligers en andere inwoners weer meer betrokken kunnen worden. Dus misschien kan Faro daarvoor openingen bieden. De Raad voor Cultuur doet in haar advies Archeologie bij de tijd ook een oproep om vrijwilligers nadrukkelijk te betrekken. En laten we daarbij inderdaad voortbouwen op wat goed functioneert en eerdere ervaringen. Met ruimte voor vernieuwing waar dat nodig is. Als het goed is, gaan de drie genoemde ambities daarover. Zouden deze ambities ook kunnen gaan over het bestendigen/versterken van de rol van de AWN?
Dank je wel voor je reactie! Hopelijk blijf je ons kritisch voeden. Het is de Uitvoeringsagenda van het erfgoedveld en niet van een paar Faro-dames en heren.
Met groet,
Machteld
Beste Machteld,
Dank voor je reactie en je vriendelijke woorden richting vrijwilligers!
Nu de praktijk.
Als vrijwilliger maak ik deel uit van de doelgroep van Faro en maak ik mij over jullie invulling van Faro veel meer zorgen dan wat ik in mijn eerste regels trachtte te verwoorden.
Mijn reactie is gebaseerd op datgene waar de “Faro dames en heren” ons mee confronteren.
Klassiek Top down en dus niet meer van deze tijd en niet inclusief wat men zo graag zegt te willen zijn.
Wanneer er op 20 jan gezegd word inclusief en meerstemmig te willen zijn maar er tegelijk gezegd wordt dat diegenen die niet mee kunnen/willen “in de vaart der volken” (d.w.z. jullie ideeën niet blind willen volgen) achtergelaten kunnen worden want, citaat: “ je verliest er vijf maar krijg er 10 “betere” voor terug”(!) dan is dat niet mijn soort inclusiviteit!
Dat heet overrulen en klinkt als slikken of stikken en het directe gevolg van jullie top down “strategie” waaraan, begrijp ik ook uit jouw woorden, vastgehouden zal worden.
Mij verplaatsend in jullie positie lijkt het erop dat het uitgangspunt,
“De Raad voor Cultuur doet in haar advies Archeologie bij de tijd ook een oproep om vrijwilligers nadrukkelijk te betrekken” ,
de Faro dames en heren ten onrechte het idee gegeven heeft dat er hier en daar wat door vrijwilligers gefröbeld wordt maar dat dat niet veel om het lijf heeft en nu maar eens goed aangepakt moet worden. “Ondertussen strijken we ze bemoedigend over de bol en zeggen we dat alles goed zal komen want we reuze inclusief zijn”.
Starten Faro 2.0 met de volgende acties
Zoals ik liet zien in mijn eerdere epistel, wil ook ik van Faro het succes maken wat we allen nastreven.
Dat betekend niet alleen de (structurele) problemen benoemen van de huidige aanpak, maar ook hoe we beter verder kunnen.
1-Allereerst is een publieke expliciete correctie van de uitspraken van de betreffende “Faro dame” op zijn plaats en daarmee trachten de schade te beperken.
Tegelijkertijd dient het Faro platform zich publiek en onomwonden te distantiëren van deze uitspraken. “Dat was fout en willen we nadrukkelijk niet”.
2-Verder een correctie, maar je mag het wat mij betreft ook bijsturen of finetunen noemen van de gevolgde strategie die omgezet wordt naar:
"Inventariseren wat de best practises zijn, hoe die uitgebouwd gekopieerd en vooral gefaciliteerd kunnen worden", full stop.
Alle andere ideeën en plannen m.b.t. o.a. communicatie, PR bestaan al(!) Kunnen we wel hulp bij gebruiken.
Succes verbreden, niet laten verpieteren en nieuw wiel willen uitvinden.
Tot slot wens ik jullie veel wijsheid, inclusiviteit, empathie en reflectie vermogen toe, de Nederlandse Archeologie verdient het!
Met vriendelijke groeten,
Ad
PS. Advies, probeer de documenten waarmee jullie communiceren kort en to the point te houden. Dus standaard niet langer dan een A4, uitzonderingen twee A4. Meer wordt niet gelezen.
Beste Ad,
Je reactie komt echt binnen. Ik zal de uitzending er nog op nakijken. Maar duidelijk is dat wat gezegd is, jou en anderen met jou lees ik, een buitengewoon rotgevoel heeft bezorgd. Alsof jullie er niet toe doen en inwisselbaar zijn. Ik neem oprecht afstand van dat beeld! Mijn collega's ook. We hebben veel respect voor de AWN en jullie bijdrage aan de erfgoedzorg.
Maar vertrouwen komt te voet en gaat te paard en is niet met een paar berichtjes op een platform hersteld denk ik. Mag ik je uit uitnodigen voor een gesprek in levende lijve over wat er is gebeurd, en hoe we samen kunnen bouwen aan de toekomst? Met jou of een grotere afvaardiging? Hopelijk geven we daarna samen hier een terugkoppeling.
Hoop van je te horen. Dit is mijn nummer: 06 53708374
Met groet,
Machteld
Mede namens Ad, wil ik graag het volgende statement maken:
Vrijwilligers doen ertoe! Zonder hen zou veel erfgoed er helemaal niet meer zijn of in mindere staat verkeren. In de Uitvoeringsagenda voor het thema Archeologie is de Nederlandse Archeologievereniging- AWN vanzelfsprekend een van de gesprekspartners.
We realiseren ons dat er reeds vele activiteiten door vrijwilligers zijn ontwikkeld die dikwijls zeer succesvol zijn. Wij zien het verder uitbouwen en elders navolgen van deze “best practises” als een belangrijk Faro proces waarin het als onze taak zien ze te helpen verder uit te bouwen en wanneer nodig te faciliteren.
De schurende uitspraken waar Ad naar verwijst in zijn eerdere reactie, zijn gedaan in een online bijeenkomst van het initiatief erfgoedvrijwilliger.nl op 2 december 2021. De bijeenkomst ging over een vraagstuk dat veel vrijwilligersorganisaties bezig houdt: Hoe bereiken we nieuwe doelgroepen? Hoe nemen we drempels weg en zouden we beter kunnen inspelen op de behoeften en wensen van potentiële vrijwilligers? We zullen de organisatoren van de bijeenkomst op de hoogte stellen van de reactie van Ad. We vinden het belangrijk dat dit signaal hen bereikt en gehoord wordt.
De uitvoeringsagenda Faro richt zich op de veranderopgave bij erfgoedinstellingen en overheden, maar dat kan alleen als we het gesprek daarover ook samen met burgerinitiatieven en vrijwilligers voeren. Dus niet “top down”. Dat doen we binnen het thema archeologie, en ook binnen het thema ‘Ondersteuning en faciliteren van erfgoedparticipatie’. Meer informatie over dit thema vindt u hier. We vinden het belangrijk dat de stem van en het belang van de vrijwilliger zichtbaar is in de Uitvoeringsagenda en op het platform en zullen kijken hoe we dat nog verder kunnen verbeteren.