Nieuwe tradities - Hoe vernieuwing van immaterieel erfgoed het welzijn van gemeenschappen verhoogt

Initiatiefnemer: Stichting Pelita
Thema: Erfgoed als hulpbron en partner in het sociale domein

"Ik ben als Molukse erg trots op ons immateriële erfgoed, de meegenomen culturele tradities en gewoontes. Tegelijkertijd ben ik eraan toe om anders met dit erfgoed om te gaan dan de generaties vóór mij. Het vernieuwen van de tradities is in onze gemeenschap voelbaar, maar moeilijk bespreekbaar. Dit maakt dat personen in de knel raken en het werkt drukkend op het welzijn van de gemeenschap als geheel."

Wat speelt in de Molukse wijken, is herkenbaar in meer gemeenschappen met een gedwongen migratieachtergrond. Het immateriële erfgoed wordt van generatie op generatie doorgegeven maar met name de derde generatie voelt behoefte aan vernieuwing, omdat deze generatie veel bezig is met identiteit en zelfontwikkeling. Het gesprek hierover tussen de generaties wordt niet of nauwelijks gevoerd, wat belemmerend werkt voor individuen en de hele gemeenschap. De behoefte groeit om het zwijgen te doorbreken en tot nieuwe tradities te komen.

Wat is het doel van dit project?
Het doel van dit project is om een antwoord te geven op de vraag hoe het transformeren van immaterieel erfgoed kan bijdragen aan het welzijn van een gemeenschap en haar individuele leden. Het gaat hierbij om gemeenschappen van mensen die als onvrijwillig migrant in Nederland zijn gekomen. Hieronder rekenen we mensen met roots in de koloniale geschiedenis, arbeidsmigranten en vluchtelingen voor oorlog en geweld.

We ontwikkelen een methode gebaseerd op de lange ervaring van Stichting Pelita gericht op welzijnsbevordering voor mensen met een familiegeschiedenis in voormalig Nederlands-Indië. Met gebruik van theatrale technieken halen we persoonlijke verhalen, met name van de derde generatie, naar boven. Dilemma’s en pijn rond het vernieuwen van erfgoed worden bewust gedeeld. Dit heeft een positief effect op de mentale en fysieke gezondheid van personen. Dit kan een gang naar de reguliere gezondheidszorg voorkomen, zoals ‘welzijn op recept’ dat doet.

De verhoging van positieve gezondheid kan ook voor de gemeenschap als geheel bereikt worden. Doordat de derde generatie als voortrekkersgroep het transformeren van erfgoed bespreekbaar maakt, is er aanleiding tot gespreksbijeenkomsten rondom dit onderwerp en aanverwante (gevoelige) thema’s in de gemeenschap. Vragen van alle generaties kunnen hier ter tafel komen en worden opgevolgd. Dit vergroot het welzijn van de hele gemeenschap.

Wat willen we doen?
In het project Nieuwe tradities gaan Stichting Pelita, een intergenerationeel traumatherapeut en (wijk)theatermakers op zoek naar de persoonlijke verhalen en dilemma’s rond vernieuwing van immaterieel erfgoed die spelen in de Molukse wijk in Maastricht. Deze persoonlijke verhalen worden gepresenteerd aan publiek uit de eigen gemeenschap en daarbuiten, en vormen aanleiding voor gespreksbijeenkomsten rond aanverwante (gevoelige) thema’s en vragen die worden opgevolgd.

We richten ons in deze pilot op deze groep omdat Pelita daar veel ervaring mee heeft en in deze groep de noodzaak herkent om het thema op te pakken. We bouwen voort op de reeds opgedane kennis in het succesvol organiseren van dialoogtafels, waarvoor een handleiding gepubliceerd is en waaraan we een tool toevoegen: expressie met behulp van theatrale technieken.

We organiseren tien bijeenkomsten met individuen die hun persoonlijke verhalen over het vernieuwen van erfgoed delen door middel van theater, gesprek, muziek en beeld, waarna ze deze verhalen presenteren op een of meer (erfgoed)locaties in en buiten de Molukse wijk. Naar aanleiding van de presentatie volgen gespreksbijeenkomsten over aanverwante thema’s en vragen in de gemeenschap, die worden opgevolgd. Hiervoor werken we samen met lokale zorg- en welzijnsorganisaties.

De bijeenkomsten zullen we goed rapporteren en evalueren, zodat we kunnen aantonen dat de door ons ontwikkelde methode positieve welzijnseffecten heeft en inzetbaar is voor diverse migrantengroepen. De resultaten delen we met relevante (welzijns)organisaties, zoals KIEN, Joods maatschappelijk werk en Pharos.

Bijdrage aan de erfgoedsector en Faro
We leggen een nieuwe relatie tussen erfgoed en het sociaal domein. Erfgoed en expressie over het vernieuwen van erfgoed, wordt ingezet als hulpmiddel om de mentale veerkracht te verhogen binnen migrantengemeenschappen en zorgvragen bloot te leggen en op te volgen. Dit project past dan ook binnen het thema ‘Erfgoed als hulpbron en partners in het sociale domein’ van de Faro Uitvoeringsagenda.

Partners

• Stichting Pelita, Stefanie Hehalatu, regiocoördinator Zuid
• Jessica Apon (Clarity in Chaos), intergenerationeel traumatherapeut
• Miriam Wijnen (Stichting Maurice) en Tasilo Pieck, makers maatschappelijk wijktheater
• Lokale zorg- en welzijnsorganisaties (GGZ, maatschappelijke zorg, ouderenzorg)
• Lokale Indisch-Molukse netwerken en gemeenschappen
• KIEN, Joods maatschappelijk werk, Pharos