Textielfabrieksmeisjes' erfgoed verbindt zich met sociaal werk

Initiatiefnemer: Heleen Westerman
Thema: Erfgoed als hulpbron in het sociaal domein

Doel
Het doel van dit initiatief is om een methode te ontwikkelen die, in dunbevolkte gebieden waar beperkte professionele capaciteit is, op een duurzame wijze erfgoed en sociaal domein aan elkaar verbindt. Deze methode streeft ernaar om de samenwerking tussen het sociale domein en erfgoed als een lokaal initiatief van de grond te tillen. Daardoor wordt er gebruik gemaakt van het bestaande informele circuit van vrijwilligers en actieve en betrokken bewoners en lokale erfgoedgemeenschappen, zonder afhankelijkheid van gemeentelijke capaciteit.

Te onderzoeken en te testen methode
Een specifiek 'erfgoedverhaal' dient als een kapstok waaraan verschillende organisaties aanhaken en meedoen. Het participatief gekozen erfgoedverhaal hoort bij de lokale cultuur en kan verbonden worden aan hedendaagse vraagstukken. Eerst worden lokale kennis verzameld en relaties gelegd, en van daaruit wordt via diverse organisaties en individuen erfgoed aan sociaal werk verbonden. Deels gaat het om bestaande activiteiten, deels om nieuwe. Op deze manier leren niet alleen meer inwoners over hun eigen verleden en hoe dat de cultuur van hun gemeenschap heeft gevormd, maar worden ook zinvolle activiteiten binnen het sociale domein georganiseerd en nieuwe verbindingen tussen mensen en organisaties aangegaan.

De methode lijkt op de door de RCE ontwikkelde 'Erfgoedprikken methode'. Bij die methode worden vanuit verschillende erfgoeddomeinen uitingen aaneen geregen behorende bij een bepaald thema dat kenmerkend is voor een stad of gebied. De variant hier is dat aan een thema zowel erfgoed als sociaal werk aaneen geregen wordt.

Eerste testproject '25
Met deze methodiek wordt nu geëxperimenteerd in een dorp met sterke sociale cohesie van 8.000 inwoners. Vanuit de historische vereniging wordt met behulp van een historisch verhalenverteller een stukje historische DNA van het dorp zichtbaar gemaakt, namelijk dat van 'zelfvoorzienend (boeren)leven'. Verhalen en erfgoed worden op- en naar boven gehaald in co-creatie met een breed scala aan maatschappelijke organisaties: de welzijnsorganisatie, woonzorgcentrum, bibliotheek, natuurboerderij en andere verenigingen in het dorp. Deze verhalen dienen vervolgens als input voor inclusieve en laagdrempelige activiteiten die erfgoed en het sociale domein met elkaar verbinden op diverse locaties in het dorp.

Faro-project: Delana-fabrieksmeisjes
Er is behoefte om deze methodiek verder te ontwikkelen en uit te voeren. Het plan is om in voormalig veendorp Dedemsvaart, een plattelandsdorp met 15.000 inwoners in Noordoost-Overijssel, aan de slag te gaan met het erfgoedthema Delana-fabrieksmeisjes.

Toen de veengebieden in Noordoost-Overijssel waren ontgonnen, bleven er vele werkloze arbeiders achter. Dit maakte het gebied aantrekkelijk voor bedrijven die goedkope arbeidskrachten zochten, zoals metaal- en textielbedrijven. Deze ontstonden al in de jaren 20 en 30, maar kwamen tot bloei na de Tweede Wereldoorlog.

In de jaren 50 en 60 gingen kinderen van arbeiders en boeren niet meer op 14-jarige leeftijd dienen bij boeren en burgers, maar werkten zij in textielfabrieken als knipster of naaister. Zo ontstond de eerste generatie van fabrieksmeisjes in deze regio. Het is een geschiedenis die tot op heden nauwelijks voor het voetlicht is gebracht door lokale of landelijke historici. Terwijl de nu oudere (vrouwelijke) bewoners vooral in deze industrie werkzaam zijn geweest. Dat dit erfgoedthema leeft onder de bewoners bleek tijdens en na een georganiseerde bijeenkomst (8 maart 2025) over de vrouwen van textielfabriek Delana. Nog steeds melden mensen zich met verhalen en objecten van de voormalige textielfabriek, maar bijvoorbeeld ook kinderen met vragen over het leven van hun moeder die nu dementerend of overleden is. Door met thema aan de slag te gaan, zijn er mogelijkheden en kansen om erfgoed en het sociale domein met elkaar te verbinden via co-creatie.

Uitwerking repliceerbare methodologie
De methode staat nog in de kinderschoenen en dient uitgewerkt te worden tot een elders inzetbare methode voor met name plattelandsgemeenten, die evalueerbaar is op het gebied van impact en duurzaamheid.

Oproep
We zoeken onderzoeksondersteuning voor monitoring en methodiekontwikkeling bij dit project. Er is ook ruimte voor studentenprojecten Social Work en/of Geschiedenis.

Heleen Westerman Communicatie en Advies
Projectcoördinator en Historisch Verhalenverteller
Tel: + 31 6 370 46 922
Email: heleen.westerman@yahoo.com
YouTube: @HeleenWesterman