De Uitvoeringsagenda Faro:

een ambitiedocument van het erfgoedveld

Onderweg naar Faro. Uitvoeringsagenda Faro deel I is een ambitiedocument van én voor de erfgoedzorg in Nederland. De agenda is in december 2022 gepubliceerd en vormt de afsluiting van de verkenningsfase naar de betekenis van het Verdrag van Faro voor Nederland. RCE/Faro organiseerde het schrijfproces en voerde de pen voor de agenda. Maar de inhoud komt van de vele tientallen betrokkenen uit het erfgoedveld. Onder hen overheden, organisaties uit de cultuur- en erfgoedsector, onderwijs- en welzijnsinstellingen, bedrijven, erfgoedgemeenschappen, e.a. 

Wat is het doel van de uitvoeringsagenda?

De Uitvoeringsagenda draagt bij aan een bredere bekendheid met het Faro-gedachtegoed, geeft focus voor Nederland en bevordert de doorwerking in de erfgoedpraktijk . De agenda geeft inzicht in de ambitie van het erfgoedveld, wat nodig is om daar uitvoering aan te geven en op welke manier dat zou kunnen.

Waarover gaat de agenda?

De Uitvoeringsagenda Faro bestaat uit de visie van het erfgoedveld op de uitgangspunten van het Verdrag van Faro en geeft aan hoe erfgoedzorgers daar zelf invulling aan willen en kunnen geven. Maar het is ook een pleidooi aan de rijksoverheid om ze daar waar mogelijk in te ondersteunen.

Richtinggevende principes

Een eerdere verkenning liet al zien dat het Verdrag van Faro goed aansluit bij actuele ontwikkelingen in de erfgoedzorg in Nederland. In de Uitvoeringsagenda is dit vertaald naar drie richtinggevende principes voor de komende jaren.

1. Participatie: Meedoen en meebeslissen meer gemeengoed in de erfgoedpraktijk maken.
2. Brede definitie van erfgoed: Openstaan voor andere erfgoedopvattingen en meer ruimte bieden aan kennis van burgers. 
3. Erfgoed als hulpbron: Cultureel erfgoed verbinden aan sociaal-maatschappelijke doelen.

De kernwaarden zijn uitgewerkt in 5 basis­regels, 16 strategische thema's en beleids­kansen die tijdens de reis zijn aangedragen door het erfgoedveld. 

Toelichting 

1. Meedoen en meebeslissen meer gemeengoed in de erfgoedpraktijk maken. Het Verdrag draait om mee kunnen doen, waarmee toegang tot erfgoed voor iedereen wordt bedoeld. Het gaat daarbij om deelhebben. Dat is meer dan alleen kunnen deelnemen. Dus samen die tentoonstelling, dat activiteitenplan of beheerplan van een erfgoedsite uitdenken en uitwerken. Maar ook omgekeerd, het meewerken van overheden en erfgoedinstellingen aan initiatieven in de samenleving. Delen van zeggenschap zorgt ervoor dat iedereen kan ervaren erbij te horen en medeverantwoordelijk te zijn.

2. Openstaan voor andere erfgoedopvattingen en meer ruimte bieden aan kennis van burgers. Het vertrekpunt van Faro is wat gemeenschappen zien als cultureel erfgoed en de betekenissen die zij eraan geven. Als verrijking van het bestaande, gedefinieerde erfgoed. Het verhaal, de betekenis en beleving zijn soms net zo belangrijk, of zelfs belangrijker, dan de fysieke erfenis. En die betekenis kan veranderen in de tijd. Deze houding vraagt om nieuwsgierigheid en lef. Om vervolgens weer te verbinden en te onderzoeken wat dat met bestaande opvattingen en systemen doet.

3. Cultureel erfgoed verbinden aan sociaal-maatschappelijke doelen. Erfgoed draagt bij aan ons welbevinden en onze welvaart. In Nederland kennen we die wederkerigheid al bij erfgoed en toerisme, ruimtelijke ontwikkeling en vestigingsklimaat. Het Verdrag van Faro daagt erfgoedinstellingen en overheden uit om vergelijkbare relaties te leggen met andere thema’s, zoals leefbaarheid, wijkverbetering, sociale cohesie, integratie, welzijn, gezondheid, arbeidsparticipatie, openbare orde en veiligheid.

“Cultureel erfgoed krijgt pas waarde als mensen het tot leven brengen.” Met die woorden onderstreepte Barbera Wolfensberger het belang van het Faro-denken dat de mens centraal stelt binnen de erfgoedzorg. De directeur-generaal van Cultuur en Media van het ministerie van OCW ontving op woensdag 21 december het eerste exemplaar van de Uitvoeringsagenda Faro waarin het erfgoedveld heeft opgetekend wat het belangrijk vindt aan het Verdrag van Faro en hoe het daar invulling aan wil geven. De agenda werd haar aangeboden door Marielle Hendriks, directeur van Erfgoedhuis Zuid-Holland, en Martine van Lier, tot voor kort voorzitter van de Federatie Instandhouding Monumenten. Zij overhandigden ook een intentieverklaring waarin ruim tachtig koepelorganisaties, erfgoedinstellingen, opleidingen en personen hun steun betuigen voor de ondertekening van het Verdrag van Faro door Nederland.

Waardering

Barbera Wolfensberger sprak haar waardering uit voor de gezamenlijkheid waarin het erfgoedveld zich inzet om met Faro aan de slag te gaan. “We hebben soms een verdeeld veld, maar als het er toe doet, zoals met Faro, trekken we samen op.” Uit naam van de staatssecretaris liet zij weten de ontwikkelingen positief te ondersteunen. In de Meerjarenbrief Cultuur heeft de staatssecretaris hiervoor een bedrag van 6 miljoen euro gereserveerd.

De Uitvoeringsagenda Faro is opgesteld in gezamenlijkheid met heel veel organisaties en mensen die met elkaar het erfgoedveld maken. Deel I bestaat uit een missie en een visie op de betekenis van het Faro-gedachtegoed voor het Nederlandse erfgoed­veld. De missie en visie zijn uitgewerkt in 5 basis­regels, 16 strategische thema's en beleids­kansen die tijdens de reis zijn aangedragen door het erfgoedveld. Deel II moet de komende jaren gestalte krijgen in de vorm van concrete initiatieven die Faro duurzaam inbedden in de erfgoedzorg.

Foto's: Jeronimus van Pelt

De uitvoeringsagenda sluit aan bij het gesprek dat betrokkenen in het erfgoedveld voeren over Faro. De gesprekonderwerpen vormen de thema's in de agenda. Een thema kan zich richten op een inhoudelijk of instrumenteel onderwerp, of bijvoorbeeld op een beroepsgroep. Voorop staat dat erfgoedzorgers rond dat thema met elkaar in gesprek willen gaan.

 Voorbeelden van zulke thema’s zijn: de Leefomgeving en de Omgevingswet, oral history, opleidingen, ondersteuning van erfgoedparticipatie op lokaal en regionaal niveau, meerstemmigheid en inclusiviteit, participatief waarderen, erfgoed als hulpbron in het sociale domein, of een specifiek erfgoeddomein zoals de archeologie. Gesprekken of actuele ontwikkelingen kunnen ook nog steeds aanleiding geven tot nieuwe thema’s. Voorop staat dat erfgoedzorgers rond dat thema met elkaar in gesprek willen gaan.

Een aantal thema's van de Uitvoeringsagenda is op dit platform verder uitgewerkt. U kunt ze hier bekijken.