Definitie Digitaal Erfgoedparticipatie

Het Verdrag van Faro benadrukt het belang van het gebruik van digitale technologie om de toegang tot cultureel erfgoed te verbeteren, door:

• Digitaal erfgoed initiatieven te ondersteunen die bijdragen aan meerstemmige perspectieven binnen de informatiemaatschappij;

• Ondersteuning van internationale normen voor studie, behoud, valorisatie en veiligheid van cultureel erfgoed;

• Ernaar te streven drempels weg te nemen wat betreft toegang tot informatie over cultureel erfgoed;

• Te erkennen dat het creëren van digitale content met betrekking tot het erfgoed het behoud van het bestaande erfgoed niet mag schaden.

Hoe is dit toe te passen op digitaal erfgoed? Wat is digitale erfgoedparticipatie? Om deze vragen te beantwoorden is het belangrijk om eerst de definitie van participatie helder te hebben en vervolgens over te gaan naar erfgoedparticipatie. Zodat deze verschillende termen kunnen worden toegepast in de digitale context.

Participatie
Door het Kennisknooppunt Participatie wordt participatie omschreven als contextafhankelijk wat verschillende betekenissen kan hebben. Het is moeilijk om een allesomvattende definitie toe te kennen aan participatie omdat er verschillende niveaus en verschijningsvormen van participatie bestaan. Het Kennisknooppunt Participatie hanteert een definitie die voorkomt uit de door de Erasmus Universiteit opgestelde kennisbasis participatie.

De definitie die het Kennisknooppunt Participatie aanhoudt luidt:
“Participatie is een proces waarbij individuen, groepen en organisaties invloed uitoefenen op en controle delen over collectieve vraagstukken, beslissingen of diensten die hen aangaan”

Uit deze definitie valt te halen dat er pas sprake is van participatie wanneer er invloed en/of controle wordt overgedragen aan participanten. Deze definitie is minder breed dan de omschrijving van erfgoedparticipatie die voortkwam uit het onderzoek van het Faro programma. In het onderzoek wordt erfgoedparticipatie omschreven als een samenwerking, terwijl de definitie van het Kennisknooppunt Participatie spreekt van invloed uitoefenen en controle delen.

Het verdrag van Faro omschrijft participatie niet. Wel wordt in artikel 4 aangegeven dat iedereen, individueel of collectief, het recht heeft de voordelen van cultureel erfgoed te ondervinden en bij te dragen aan de verrijking ervan. De verdragtekst spreekt daarnaast van het universele mensenrecht op cultuurdeelname. Hierbij wordt in artikel 1 aangegeven dat rechten die betrekking hebben op cultureel erfgoed inherent zijn aan het mensenrecht om deel te nemen aan het culturele leven.

Erfgoedparticipatie
Binnen het Faro programma is onderzoek gedaan naar wat verstaan wordt onder erfgoedparticipatie. Het merendeel van de respondenten omschreef erfgoedparticipatie als samenwerking rond erfgoed, of gebruikt vergelijkbare termen. Een aantal respondenten geven hierbij nadere uitleg: "erfgoedparticipatie draagt bij aan binding en gemeenschapsvorming". Grofweg kwamen twee benaderingswijzen van Erfgoedparticipatie naar voren:

• Top down: Professionals bij overheden en instellingen ontwerpen werkprocessen waar burgers in meer- of mindere mate een actieve rol in (kunnen) spelen. Het kan hier gaan om participatie in de zin van deelnemen, maar het kan ook co-productie zijn.
• Bottom up: Burgers zijn in groepsverband (erfgoedgemeenschappen) actief met de zorg voor en waardering van erfgoed. Het gaat hier om participatie in de zin van deelhebben.

Digitaal erfgoed
Om digitale erfgoedparticipatie te kunnen definiëren, moet de digitale context ook uitgelegd worden. Digitalisatie is in de breedste zin van het woord analoge informatie omzetten naar digitale informatie. Digitalisatie wordt vaak verward met digitalisering. Het zijn twee termen die vaak tezamen worden gebruikt, maar ze hebben elk een distinct andere betekenis. Digitalisering is het efficiënter maken van een proces door het digitaal in te richten. In betrekking tot digitaal erfgoed is digitalisatie van toepassing, omdat erfgoed digitaal beschikbaar wordt gemaakt. Digitalisatie van erfgoed houdt in dat erfgoed zelf of zaken omtrent erfgoed digitaal beschikbaar worden gemaakt.

Wanneer erfgoed of informatie met betrekking tot erfgoed digitaal wordt gemaakt zijn er drie vormen te onderscheiden.

1. Gedigitaliseerd erfgoed

2. digital born materiaal

3. metadata

Gedigitaliseerd erfgoed is een digitale versie van het originele object. Denk hierbij aan collecties van bibliotheken of musea. Digital born erfgoed is erfgoed dat hun oorsprong vindt in digitale vorm zoals digitale kunst. Door de snel veranderende technologie is dit type erfgoed kwetsbaar. Erfgoed komt vaak met een omschrijving, met zaken als datum, grootte, oorsprong en titel. Deze wordt meegegeven aan erfgoed in de vorm van metadata, metadata is een collectie aan informatie die bij het desbetreffende erfgoed hoort.

Digitaal/digitale erfgoedparticipatie
Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen digitaal erfgoedparticipatie en digitale erfgoedparticipatie. De twee termen lijken erg op elkaar en zouden tezamen kunnen worden gebruikt, maar ze hebben elk andere betekenissen. Bij digitale erfgoedparticipatie is het onderwerp van participatie erfgoed en vindt participatie plaats op digitale kanalen of wordt ondersteund door digitale middelen. Voorbeelden zijn digitale bijeenkomsten en online platformen waar men aan de slag kan met erfgoed. Bij digitaal erfgoedparticipatie is het onderwerp van de participatie digitaal erfgoed. Een voorbeeld hiervan is VeleHanden, waar op een digitaal platform door mensen erfgoed wordt gedigitaliseerd. Ofwel, bij het eerste voorbeeld ligt de nadruk op een werkwijze en bij het tweede voorbeeld is de erfgoedparticipatie specifiek gericht is op digitaal erfgoed.

Tenslotte, om tot een definitie voor digitaal erfgoedparticipatie te komen is gekozen voor de definitie van het Kennisknooppunt Participatie, met onderdelen van het Faro definitie onderzoek. Dit onderzoek omschrijft erfgoedparticipatie als een samenwerking omtrent erfgoed, en een katalysator voor binding en gemeenschapsvorming. Hieronder de definities van zowel digitaal erfgoedparticipatie als digitale erfgoedparticipatie.

“Digitaal erfgoedparticipatie is een proces waarbij individuen, groepen en organisaties samenwerken aan collectieve vraagstukken, beslissingen of diensten omtrent digitaal erfgoed die hen aangaan.”

“Digitale erfgoedparticipatie is een proces waarbij individuen, groepen en organisaties door middel van digitale middelen samenwerken aan collectieve vraagstukken, beslissingen of diensten omtrent erfgoed die hen aangaan.”