De behoefte aan vrijwilligers in het erfgoedveld is groot. Erfgoedgemeenschappen en -organisaties zijn afhankelijk van vrijwilligers om erfgoed te behouden, benutten en beleven. Landelijk onderzoek door de Stichting Organisatie Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland (OPEN) toont aan dat er bij ruim 3.000 erfgoedinitiatieven maar liefst 109.000 vrijwilligers betrokken zijn, maar dat de vrijwilligers weinig divers zijn en vooral 65 jaar of ouder. Dit benadrukt het belang van het aantrekken van nieuwe vrijwilligers om het erfgoedveld vitaal en inclusief te houden.

Aanpak en Methodiek

Een manier om nieuwe erfgoedvrijwilligers en -participanten te bereiken is door juist buiten de geijkte erfgoedpaden op zoek naar deze vrijwilligers te gaan. Dit vraagt om een verandering in de denkwijze en organisatiestructuur van erfgoedinitiatieven, waarbij ondersteuning essentieel is. Vanuit dit besef bieden de 12 provinciale partners, verenigd onder OPEN, de training Expeditie Nieuwe Gezichten sinds 2022 aan. De methodiek, ontwikkeld door Platform Vrijwillige Inzet en op maat gemaakt voor het erfgoedveld door de OPEN-leden, maakt gebruik van gedragspsychologie en design thinking om organisaties te helpen nieuwe doelgroepen te bereiken en om vrijwilligers of deelnemers aan zich te binden.

Maatwerk

Door het hele land zijn expeditiebegeleiders opgeleid om de methodiek aan te bieden aan lokale erfgoedorganisaties. Deze begeleiders geven trainingen om organisaties te helpen hun eigen organisatie en blinde vlekken te analyseren, kansen te identificeren en eerste stappen te zetten om nieuwe vrijwilligers aan te trekken. De expeditiebegeleiders leveren hierin maatwerk: ze bieden de methode niet alleen aan op een manier die afgestemd is op de wensen, ervaring en situatie van de deelnemers, maar ook de context van het (provinciale) erfgoedveld. De huidige trainingen worden mogelijk gemaakt via de Faro-initiatieven regeling 2023. Momenteel kunnen erfgoedvrijwilligersorganisaties zich willekeurig aanmelden voor de trainingen. In het nieuwe initiatief willen de OPEN-leden deelname gestructureerder en in samenwerking aanpakken om meer impact te maken.

Samenwerken met koepelorganisaties

Er is een groeiende vraag naar nieuwe manieren om vrijwilligers te vinden en te binden, en ook geven deelnemers positieve feedback op de huidige Expedities. Daarom zijn de OPEN-leden op zoek naar structurele samenwerkingen voor twee jaar, met koepelorganisaties met die het erfgoedveld breed vertegenwoordigen. Door het volgen van Expedities kunnen deze partners zelfstandig of in slimme samenwerking met andere partijen met hun vraag naar nieuwe vrijwilligers aan de slag gaan. Ook maakt deze methodiek het erfgoed waar de partners zich voor inzetten, toegankelijker voor participatie door nieuwe doelgroepen. Hierdoor ontstaan nieuwe perspectieven en draagt het bij aan een grotere maatschappelijke verbondenheid. Door te committeren aan een langdurigere samenwerking ontstaat er ruimte voor mindset-verandering op meerdere lagen in de organisaties.

De partners zijn bij voorkeur koepelorganisaties met provinciale afdelingen omdat deze structuur overeenkomt met die van OPEN. De vergelijkbare structuur versterkt ook de verbinding tussen deelnemende organisaties en daarmee het bestaande erfgoedveld. Daarnaast heeft een structurele samenwerking een positief effect op de borging van de opgedane kennis en vaardigheden: binnen de koepelorganisaties worden ervaringen logischerwijs uitgewisseld op de eigen bijeenkomsten en communicatiekanalen. Ook binnen OPEN vinden uitwisselingen plaats om de trainingen verder aan te scherpen. Door de samenwerking landelijk te verspreiden, kunnen we efficiënter een cultuuromslag binnen de deelnemende organisaties realiseren.

Praktische aanpak

De trainingen worden regionaal of provinciaal georganiseerd, waarbij de logistieke zaken in overleg worden afgestemd. Koepelorganisaties zijn verantwoordelijk voor het werven en aanleveren van voldoende deelnemers. De OPEN-leden verzorgen de trainingen en materialen. Naast een ureninzet van beide partijen zijn extra financiële middelen nodig voor de out of pocket-kosten en inzet van de expeditiebegeleiders. Op die manier vormen kosten geen belemmering voor de organisatie om deel te nemen aan deze trainingen. Na afronding van het tweejarig traject is de verwachting dat de methodiek voldoende in het erfgoedveld geland is om deze verder te integreren binnen de coachingspraktijk van de OPEN-leden.

Door deze structurele samenwerking kunnen we gezamenlijk de werving van nieuwe vrijwilligers in het erfgoedveld naar een hoger niveau tillen en zorgen voor een breed gedragen, duurzame betrokkenheid bij ons cultureel erfgoed.