Aanleiding en doel

Het Verdrag van Faro – en ook de Raad van Europa – vindt het belangrijk dat het idee van gemeenschappelijk Europees erfgoed wordt uitgedragen om te laten zien dat er ondanks alle nationale verschillen ook overeenkomsten zijn. Erfgoed kan verbinden, net zoals sport en muziek dat kunnen doen. Daarvoor willen wij de molens van Europa inzetten. Iedereen houdt van molens! Molens spreken tot de verbeelding. Ze vertellen de verhalen van de geschiedenis, van de omgeving, van de molenaar, van de techniek en zoveel meer.

De Hollandsche Molen wil samen met haar partnerorganisaties in Europa (Denemarken, Duitsland, Engeland, België en meer) het bewustzijn vergroten dat molens in heel Europa te vinden zijn, de gemeenschappen rond molens verbreden en de verbinding tussen al deze erfgoedbeoefenaars in de verschillende Europese landen versterken. Dit is van groot belang om molens in Europa op de lange termijn te behouden. Het project versterkt het draagvlak voor molens, welke nu vanzelfsprekend lijkt.

We vertrekken daarbij niet vanaf nul. In Nederland en ook internationaal zijn er al gemeenschappen van molenaars en vrijwilligers. Om niet delen zij hun kennis over het gaande en staande werk van de molens. Deze betrokkenheid is van oudsher al grensoverschrijdend. Molenonderdelen werden vroeger verkocht aan andere molens en ambachtslieden (waaronder molenmakers) boden hun diensten aan ver buiten de grenzen. De focus binnen de bestaande netwerken ligt nu vooral bij de molentechnische waarden. Maar om het idee van gemeenschappelijk Europees erfgoed bij meer mensen te laten landen, zijn ook andere waarden van belang.

Alle molens in Europa kunnen we zien als een grote collectie. Iedere molen is uniek en onderscheidt zich van andere molens. Op zoek naar de overeenkomsten en de unieke kenmerken kunnen we naar 4 typen waarden kijken:

• Cultuurhistorische waarden: bouwjaar, bewoningsgeschiedenis, relatie tot stad en streek, historie, etc
• Molentechnische waarden: gaande en staande werken, zowel bovengronds als ondergronds
• Ruimtelijke waarden: Icoonwaarden, zichtlijnen, molenerven, waterstaatskundige structuren, etc
• Immateriële waarden: draagvlak, de culturele betekenis van de molen, het ambacht van molenaar, etc

Door de molen te zien door de bril van deze waarden, kunnen veel meer typen belangstellenden worden betrokken bij de molen. Dus niet alleen de molenaar die het ambacht uitoefent, maar ook de historicus die zich verdiept in de lokale en streekgeschiedenis.

We willen veel meer mensen kennis laten maken met de molen en het gevoel van verbinding creëren. Ieder land in Europa heeft molens en deze molens zijn met elkaar verbonden omdat zij diverse waarden delen.

Het doel van het project Europese Molenvrienden is dus om molenbezoek te stimuleren, draagvlak voor molens in heel Europa zichtbaar te maken en de kennis over molens te vergroten. Zo verbinden we de erfgoedbeoefenaars met het publiek en verbinden we hen ook buiten de eigen landsgrenzen. En dragen we daarmee bij aan internationale dialoog en samenwerking.

Wat gaan we doen?

3. Molenbezoek stimuleren
   In de Europese landen gaan we met het project Europese Molenvrienden het molenbezoek stimuleren. Dit doen we met name door molenroutes (wandel, fiets of auto) bekendheid te geven. Met het project Via Molina zijn er al molenroutes in diverse landen (Nederland, Duitsland, Denemarken) gemaakt. Deze zomer wordt de website viamolina.eu vernieuwd en volgend jaar worden nieuwe landen met routes toegevoegd. De primaire doelgroep is het grote publiek, secundair alle molenvrijwilligers die het publiek ontvangen. Promotie voor het molenbezoek loopt via de landelijke molenorganisaties in de Europese landen.
   Een andere manier om het molenbezoek te stimuleren is het verbinden van alle nationale molendagen in de Europese landen. Zo is de nationale molendag in Nederland het tweede weekend van mei en vindt die in Duitsland plaats met Pinksteren. Zo is de ene molendag een springplank voor de volgende. Publiek wordt geïnspireerd met de oproep ook eens een molendag over de grens te bezoeken.
   
   
4. Draagvlak zichtbaar maken
   We stimuleren de mensen hun molenbezoek te delen en een (digitale) kaart (of app) te sturen aan een kennis of vriend over de molen die zij bezocht hebben. Ook kan een in de molen een kaartje worden achtergelaten aan de volgende bezoeker met enthousiaste verhalen over deze of een eerder bezochte molen. Dit stimuleert tot verder molenbezoek en kennis over molens. Als het ware een kettingbrief zal de volgende molenbezoeker ook weer een andere kennis, vriend of molenbezoeker inspireren een molen te bezoeken.
   
   
5. Kennis vergroten

   

   Met het project Europese Molenvrienden willen we een ieder uitdagen om de interesse en kennis van molens te vergroten. We dagen mensen uit om nieuwe invalshoeken van molens te ontdekken én te waarderen. We gaan de molenbezoeker actief betrekken bij het verkennen, ophalen en delen van lokale gebruiken, bijzondere gebeurtenissen en verhalen van de molens die zij bezoeken of in hun buurt staan en we gaan op zoek naar specifieke ‘schatten’ op of rond de molen. Wat weten ze van vroeger over de molen? Wat vonden zij bijzonder in het verhaal van de molenaar? Wat viel hun op bij hun bezoek? Wat zouden ze graag aan anderen willen meegeven?
   Via de website verzamelen en presenteren we de mooiste verhalen die het publiek in de vorm van teksten, foto’s en video’s aanlevert. Dit versterkt het gemeenschappelijke Europese gevoel, omdat molens voor elke regio en elk land van groot belang zijn geweest.
   In een digitale nieuwsbrief worden de mooiste verhalen verzameld en verstuurd ter inspiratie aan de erfgoedbeoefenaars. In de nieuwsbrief worden ook leuke molenweetjes, peilingen, evenementen in de landen van Europa en wellicht zelfs een Europese prijsvraag opgenomen.
   
   
6. Kennis uitwisselen
   Om de erfgoedbeoefenaars en publiek bijeen te brengen organiseren we een molenfestival, een internationale bijeenkomst om kennis en ervaringen uit te wisselen. De deelnemers kunnen van elkaar leren over tal van onderwerpen, vakkennis over het ambacht en de instandhouding van een molen tot communicatie, publiciteit, educatie en het organiseren van een geslaagde molendag. Uiteraard staat het gedachtegoed van FARO centraal (participeren van erfgoedbeoefenaars, het verbreden van het erfgoedbegrip en het verbinden van mensen rondom erfgoed), zowel middels thema’s om molens en erfgoedbeoefenaars te verbinden als ook de FARO doelen concreet te bespreken.

   Sinds 2018 worden al dergelijke bijeenkomsten online georganiseerd en hebben erfgoedbeoefenaars elkaar ontmoet en kennis en ervaringen uitgewisseld. Nu is het doel om te komen tot een fysieke bijeenkomst waar ook het publiek welkom is.
   Dit molenfestival willen we koppelen aan een Nationale Molendag (datum afhankelijk van het land welke dit organiseert). Zo komen erfgoedbeoefenaars en publiek direct met elkaar in gesprek.
   Hoe inspirerend een fysieke bijeenkomst kan zijn, laat het TIMS-netwerk zien. TIMS is de The International Molinological Society. Elk jaar komen de leden samen in een ander Europees land om kennis over molens uit te wisselen. Met dit project Europese Molenvrienden willen we de uitwisseling verbreden tot ook andere erfgoedbeoefenaars.
   De basis voor het project Europese Molenvrienden is gelegd in de projecten Via Molina en The Craft of the Miller Network. Ook bestaat het TIMS netwerk al. Met het project Europese molenvrienden bieden we een activiteit welke aansluit bij de doelen van alle drie netwerken. Dit is een goed uitgangspunt voor het slagen van dit project Europese Molenvrienden.

Begroting

We gaan op dit moment uit van een begroting rond de 35.000 euro voor 2025. De looptijd van het project is twee jaar. Voor het tweede jaar is een lager budget voldoende. Na het tweede jaar moet het project zelfstandig door kunnen gaan.

Concretere uitwerking, doelen en wijze van monitoring en evaluatie volgt in een volgende versie.

Foto 1: Koren op de molen, veel muziek op en over de molen vindt plaats bij vele molens.
Foto 2: In molen De Lelie in Puttershoek hebben in de Tweede Wereldoorlog onderduikers een onderkomen gevonden.
Foto 3: Gedurende zijn lange verblijf in Brabant bleek Van Gogh met name erg gecharmeerd van watermolens. Velen zijn nu nog te bezoeken via de Van Gogh Fiets- of Wandelroutes.