Jongeren in beeld

In deze rubriek zetten we de spotlight op Faro-projecten die uitvoering geven aan het Verdrag van Faro. Met behulp van de Faro-subsidie maken ze het erfgoedveld democratischer en ontwikkelen ze deelbare kennis en werkwijzen. Dit keer in de Faro-Spotlight: ‘Jongeren in beeld’

Het initiatief is uitgevoerd door Past Forward. We spreken hierover met Lenneke de Lange. Past Forward, een sociale startup van Ruben van Dijk en Lenneke de Lange, besloot om kwalitatief onderzoek te doen naar de relaties tussen jongeren en archeologisch erfgoed. Ruben en Lenneke signaleerden dat veel activiteiten en evenementen rond Nederlands archeologisch erfgoed vaak dezelfde bekende mensen bereiken. De doelgroep die ze vinden ontbreken zijn jongeren. Het doel van hun onderzoek is om de meerstemmigheid en diversiteit van perspectieven binnen het domein van archeologisch erfgoed te vergroten. Het perspectief van jongeren wordt centraal gezet.

In het verslag wordt er aangehaald dat jongeren vaak een vergeten groep zijn. Waarom is juist deze groep zo belangrijk voor de sector om te betrekken?
‘Ik denk dat Ruben vanuit zijn eigen ervaring een focus wilde leggen op tieners en twintigers. Dat is logisch; het is precies de groep die er vaak niet is. De jongeren tussen 12 en 30 jaar lijken in leeftijd ver uit elkaar te liggen, maar ze hebben veel overeenkomsten in hun benadering van archeologie en erfgoed. Voor ons was de vraag hoe de sector daarop in kan spelen. Voor mij was het daarnaast belangrijk dat ook de relevantie van het perspectief van jongeren voor de archeologie als discipline naar voren kwam. Ik heb gemerkt dat de focus op jongeren precies de verandering teweeg kan brengen die archeologie onder Faro nodig heeft. En dat jongeren de relevantie van archeologie voor de samenleving benadrukken.’

Hoe kwamen jullie op het idee om het onderzoek volgens het gedachtegoed van Faro te doen?
‘Faro sluit hier precies op aan. Het is niet langer de professional die zegt wat belangrijk is, maar ook anderen krijgen een stem. De expert blijft daarbij een expert en doet niet onder voor een willekeurig persoon. Maar samenwerken creëert een andere machtsdynamiek. Toen ik over Faro las, dacht ik; dit is precies wat ik bedoel. Laat het een samenspel worden.’

Hoe was het om dan met deze doelgroep in gesprek te gaan?
‘Uiteindelijk hebben we jongeren geïnterviewd tussen de 18 en 30 jaar. We hebben door het hele land de oproep verspreid. Opvallend was dat wanneer de jongeren aangaven dat ze niet precies wisten wat erfgoed was, ze toch veel dingen over erfgoed konden opnoemen. Ook konden ze veel vertellen over het belang van erfgoed. Jongeren worden wel eens onderschat. Soms lijkt het alsof organisaties bang zijn voor jongeren, maar dat is echt niet nodig. Of er wordt gedacht dat ze waarschijnlijk niet geïnteresseerd zijn. Maar dit onderzoek bewijst het tegendeel. Of ze nou geïnteresseerd waren of niet, ze zagen allemaal het belang van erfgoed in. Dit bewijst dat we jongeren een kans moeten geven.

Wat vonden de jongeren ervan dat ze hierbij werden betrokken?
‘De jongeren voelen de betrokkenheid echt aan. Uit hun antwoorden kon ik halen dat ze het doel van het project snel begrepen, maar ze vonden het moeilijk om vragen zoals ‘wat is archeologie?’ te beantwoorden omdat ze dachten dat ze zich moesten houden aan bepaalde definities. Omdat ze die niet kennen, voelden ze zich niet gelijk aan de experts. Dit is best wel kenmerkend voor het contact van experts met anderen, meer dan alleen met jongeren. Daar zie ik dan ook een uitdaging voor Faro: je kunt zeggen dat mensen eigenaarschap hebben, maar wanneer gaan mensen dat ook voelen? Wij als professionals moeten mensen mee laten doen in hun eigen taal. Dan pas kan het gevoel van eigenaarschap groeien.’

Wie kunnen er iets meenemen uit dit onderzoek?
‘De onderzoeksresultaten zijn bedoeld voor de hele erfgoedsector. Voornamelijk voor professionals die zich bezighouden met archeologie aan de publiekskant, maar ook voor vrijwilligersorganisaties. Vanuit hun positie kunnen zij verder gaan met het betrekken van jongeren bij de archeologie. Het onderzoek is ook bedoeld om aan te sporen tot verder onderzoek en acties door praktijkvoorbeelden te laten zien waar zij een voorbeeld aan kunnen nemen. Op basis van de onderzoeksresultaten en onze ervaringen kunnen we andere erfgoedprofessionals advies geven en verder helpen. De ambitie is dat het onderzoek naar het betrekken van jongeren verder wordt opgepakt en wij hier hopelijk bij kunnen helpen.’

Hoe wordt het onderzoek meegenomen naar de toekomst?
‘We willen nog een kwantitatief onderzoek doen, omdat kwalitatief onderzoek niet bij iedereen landt. Dit hebben we ook geprobeerd te verduidelijken door een flyer te maken met de resultaten, aanvullend op ons onderzoeksrapport. Daarop staat alles in het kort. Opvallend is dat de resultaten meer lijken aan te slaan bij vrijwilligers dan bij grotere erfgoedinstellingen. Vrijwilligersorganisaties zijn vaak meer flexibel dan grote instellingen om te kiezen waar ze hun tijd aan besteden. Daardoor kunnen ze een andere aanpak, zoals het betrekken van jongeren, sneller oppakken. Ze doen dit ook altijd met veel enthousiasme. Daarom ben ik altijd heel blij om met ze samen te werken.’

Meer lezen? Het onderzoek leest u hier.

Terug naar het activiteitenplan.

Foto door Barbara van Doesburg