Interdisciplinair behoud van biocultureel erfgoed: De Proef

Kern onderzoeksvragen:

• Hoe kunnen interdisciplinaire studentenprojecten het begrip en de instandhouding van bio-cultureel erfgoed bij De Proef verbeteren?

• Hoe kunnen deze projecten nieuwe benaderingen voor erfgoedparticipatie ontwikkelen?

Introductie:

Tussen de bomen op de UNESCO Werelderfgoed locatie Frederiksoord ligt de voormalige tuinbouwschool en tuinen. Sinds oktober 2023 is een erfgoed herstelproject genaamd De Proef bezig met het herontwikkelen van de ruimte om nieuwe vormen van onderwijs, erfgoedparticipatie, creatief ondernemerschap en culturele discussies over mens-natuur interacties te ondersteunen.

De school begon in 1884 om de kolonisten op te leiden in de landbouw. Beroemd om zijn hoogstaande studenten en uitgebreide leertuinen, speelde de school een cruciale rol in de sociale en economische ontwikkeling van de regio. De sluiting van de school in 2005 door zijn opvolger, AOC Terra, was een groot verlies voor velen in de lokale gemeenschap en de grote netwerken van oud-studenten.

In het afgelopen jaar heeft De Proef een reeks inspanningen geleverd om de tuinbouwschool en tuinen te herstellen en te heruitvinden: de infrastructuur aanzienlijk verbeterd, sterke samenwerkingen opgezet met universiteiten en kennisinstellingen, diverse culturele evenementen georganiseerd zoals lezingen, markten en tentoonstellingen, en een groeiende vrijwilligersbasis van meer dan 70 mensen opgebouwd om de 8 hectare aan tuinen te herstellen.

Projectbeschrijving:

Een van de belangrijke projecten die De Proef het afgelopen jaar heeft uitgevoerd, is een pilot residentie programma. In samenwerking met TU/Eindhoven, Wageningen Universiteit en de Universiteit Utrecht richtte het project zich op het renoveren van een gedeelte van het hoofdgebouw om 6 accommodatie plekken te huisvesten voor kunstenaars, ontwerpers en onderzoekers. Het project werd gedeeltelijk gefinancierd door EWUU (TU/Eindhoven, Wageningen Universiteit en de Universiteit Utrecht) en de provincie Drenthe.

Het doel van het project was om circulariteit in stad-landelijke ecosystemen te verkennen en verschillende manieren van interactie met het bio-culturele erfgoed van de locatie te testen, waaronder een groot arboretum met meer dan 530 unieke cultivars, struiken en fruitbomen, kassen en de onderwijstuin. Na een succesvolle pilotfase van het project zijn er 26 gasten uit meer dan 13 nationaliteiten geweest. De projecten zijn divers, variërend van architecturale experimenten, landschap interventies, groene kaarten, cultureel archiveren en een grote kunsttentoonstelling; allemaal met de gemeenschappelijke draad van betrokkenheid bij het bio-culturele erfgoed.

Met de lessen die zijn geleerd van de pilot, wil De Proef het platform verder ontwikkelen door meer gestructureerde mogelijkheden te creëren voor bachelor-, masterstudenten en promovendi om deel te nemen aan het erfgoed van de locatie door middel van individuele en groepsprojecten. Deze projecten kunnen verschillende vormen aannemen, zoals het ontwikkelen van wandelroutes om ervaringen in geschiedenis en ecologie te combineren, voedselroutes, architecturale interventies, onderzoeksartikelen, workshops en tentoonstellingen voor het publiek, films, installaties en voedsel experimenten. De intentie achter elk project is om de verborgen lagen van het erfgoed van de locatie zichtbaar te maken om betere vormen van participatie te ondersteunen.

Activiteiten:

Onderzoek en documentatie: Betrek studenten bij het documenteren van culturele en biologische diversiteit. Beoordeel de impact van historisch landgebruik op de huidige biodiversiteit.

Interdisciplinaire projecten: Faciliteer samenwerking tussen natuurwetenschappers, sociale wetenschappers, architecten en ontwerpers. Verken duurzame ontwerppraktijken voor erfgoedlocaties.

Gemeenschapsbetrokkenheid: Ontwikkel educatieve programma's en workshops voor lokale gemeenschappen en bezoekers. Moedig gemeenschap deelname aan bij erfgoedbehoud en interpretatie.

Residency programma: Gastheer voor kort- en langdurige residenties voor studentonderzoek en projectontwikkeling. Groepstentoonstellingen en veldwerk om bevindingen te delen en samenwerking te bevorderen.

Resultaten:

Verbeterd begrip: Verbeterde kennis van mens-natuur relaties en bioculturele diversiteit. Onderwijskundige impact: Ontwikkeling van boeiende educatieve programma's voor de gemeenschap en bezoekers.

Duurzame praktijken: Implementatie van duurzame ontwerp- en behoud praktijken.

Samenwerkingsnetwerken: Versterkte partnerschappen tussen universiteiten en erfgoedlocaties.

Documentatie en verspreiding: Creatie van rapporten, artikelen en tentoonstellingen om onderzoeksbevindingen te delen.

Gemeenschapsvoordelen: Verhoogd bewustzijn en waardering voor het erfgoed van de locatie onder lokale gemeenschappen.

Samenwerkingspartners:

4F.STUDIO, Oprichters en projectmanagers van DE PROEF Campus E-mail: info@4f.studio Expertise: Conceptontwikkeling, Ontwerponderzoek, Projectmanagement, Natuurlijke oplossingen, Sociaal inclusieve architectuur, Interactieve ruimtes, Subsidieschrijven Profielpagina: https://4f.studio/about

Oscar Tomico, assistent-professor aan de Technische Universiteit Eindhoven, afdeling Industrieel Ontwerpen, Future Everyday groep. Hoofd van het bachelorprogramma design engineering, ELISAVA School voor Ontwerp en Techniek. Co-directeur van het Design for Emergent Futures masterprogramma (ELISAVA, IAAC, Fab Lab Barcelona). Expertise: Research Through Design, Cohabitation Labs, Multi-Species Design, 1st. Person Design Research, Socio-Technical Systems Of Production, Posthuman Duurzaamheid, Interaction Design, Digital Crafts. E-mail: o.tomico@tue.nl Profielpagina: https://www.tue.nl/en/research/researchers/oscar-tomico-plasencia

Doenja Oogjes, assistent-professor aan de Technische Universiteit Eindhoven, afdeling Industrieel Ontwerpen, Future Everyday groep. Expertise: More-Than-Human Design Practices, Posthuman Design Theory, Huishoudelijke Technologieën, Accidentele of Indirecte Interacties, Materiële Ethiek, Interaction Design. E-mail: d.j.oogjes@tue.nl Profielpagina: https://doenjaoogjes.com/contact/

Ineke Nel, Promovendus aan de Wageningen Universiteit, Afdeling Milieuwetenschappen, Landschapsarchitectuur en Ruimtelijke Planning. Expertise: Cultureel Erfgoed, Architectuur, Gemeenschapsdeelname, Landschapsgeschiedenis. E-mail: ineke.nel@wur.nl Profielpagina: https://www.wur.nl/en/Persons/Ineke-IK-Ineke-Nel-MSc.htm

Clemens Driessen, assistent-professor aan de Wageningen Universiteit, afdeling Milieuwetenschappen, Culturele Geografie subafdeling. Expertise: Bio-ethiek, Milieufilosofie, Dierenwelzijn, Voedselethiek, Historische Geografie, Mens-Dierrelaties, Wetenschapsfilosofie, Sociale Geografie, Professionele Ethiek. E-mail: clemens.driessen@wur.nl Profielpagina: https://www.wur.nl/en/Persons/Clemens-dr.ir.-CPG-Clemens-Driessen.htm

Sietze Norder, assistent-professor aan de Universiteit Utrecht, Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling. Expertise: biogeografie, biodiversiteit en duurzaamheid van eilanden, ruimtelijke congruentie tussen biologische en culturele diversiteit, biogeografie in stedelijke en agrarische omgevingen. E-mail: s.j.norder@uu.nl Profielpagina: https://www.uu.nl/staff/SJNorder

Prof. dr. Ron Wakkary, Professor aan de Simon Fraser University (SFU), School voor Interactieve Kunsten en Technologie. Professor aan de Technische Universiteit Eindhoven, afdeling Industrieel Ontwerpen, Future Everyday groep. Expertise: Ontwerpen voor meer dan mensgerichte werelden, Mens-Technologie Relaties, Posthumanistisch Ontwerp, Kritisch Ontwerp, Creatieve Speculatie. Profielpagina: http://iat-eds.dcr.sfu.ca/?eds_person=prof-ron-wakkary